Zelzele gerçeği kendini bir defa daha hatırlattı ve İzmir’de birçok kişi enkaz altında kaldı, vefatlar yaşandı. Bu acı olay, akla sarsıntılarda 20-30 yıllık binalar çökerken tarihi yapıların neden ayakta kalıyor, sorusunu getirdi. Bunun cevabını Manisa’da tarihi binaların depremselliğini inceleyen Manisa Celal Bayar Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Yapı Anabilim Kolu Lideri Doç. Dr. Ali Demir Sözcü açıkladı.
İzmir’de yaşanan sarsıntının akabinde bölgede çöken yapılarda incelemelerde bulunduklarını söz eden Doç. Dr. Demir, “Seferihisar açıklarında meydana gelen sarsıntıda önemli yıkımlar meydana geldi. Zelzele Sisam Adası açıklarında oluyor. Ana kayadan çıkan sarsıntı ivmeleri Seferihisar’ı aşıyor, Kuşadası’nda rastgele bir hasara neden olmuyor ve Bayraklı’da yıkıma sebep oluyor. İzmir’de binlerce bina var. Binlerce binadan 7 tanesi yıkılmış, ağır hasarlı binalar da var. Birçok yapıda hasar olmadığını gözlemledik. Bu binaların göçmesinin nedenlerinden bir tanesi mühendislik ve yapı kontrol hizmetinin eksikliği. Bir öbür husus materyal sorunu, yumuşak kat sorunu. Binaların en alt katlarında iş yeri stilinde alanların olması, o katların daha yüksek olması ve tuğla olmaması. Bu binalarda önemli sorunlara yol açabiliyor” dedi.
Mimar Sinan
TEKNOLOJİNİN İMKANLARI
1-2 YIL BEKLENMİŞ
Demir, bilhassa Mimar Sinan’ın Ege Bölgesi’ndeki tek yapıtı olan ve Selimiye Camii’nin minyatürü olarak kabul edilen Muradiye Camii’nden örnek vererek, “O devirlerde yapının ana merkezine tartı merkezine kubbeyi yerleştiriyorlar. O sistemi taşıyan altta kemerlerle fil ayaklarına taşıttırıyor. Burada çok önemli bir detay var. Sistemin hiçbir noktasında çekme kuvveti oluşturmuyor, her noktada basınç oluşturuyor. Münasebetiyle taşların, kolonların, fil ayaklarının yahut kubbenin ayrılmasını sağlayacak bir gerilme oluşmuyor. Mimar Sinan bunu sağlamış. Minarelerde kenet ve zıvana kullanarak taşları kurşunlarla birbirine bağlamış. 1-2 yıl o tabanın sıkışmasını beklemiş. Taban sıkıştıktan sonra yapı inşa edilmiş. Bu yapıların altında rutubet olup yapıya ziyan vermemesi için havalandırma kanalları kullanılmış. Yani her noktada çok önemli bir mühendislik var” diye konuştu.
Manisa’daki Muradiye Camii 1583-1592 yılları ortasında Mimar Sinan tarafından inşaa edilmiştir. Birçok zelzeleye meydan okumuştur.
TAŞIMA GÜCÜ ZAYIFSA…
Geçmişteki tarihi yapıların bilhassa alüvyon tabanlara yapılmadığını ve daha sağlam tabanların seçildiğine dikkat çeken Doç. Dr. Demir, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Zeminin sarsıntıları büyütme tesiri vardır, tıpkı Bayraklı’daki tabanda görüldüğü üzere. Bizim alüvyon yerlere yapı yapmamamız, yapıyorsak da gerekli tedbirleri almamız gerekiyor. Geçmişte bugünkü teknoloji olmadığı için alüvyon tabanlardan, taşıma gücü zayıf olan tabanlardan uzak durulmuş. Bilhassa Manisa’daki tarihi yapılarda bunu görürüz. Makûs yerlerin üzerine yapı inşa edilmemesi gerektiğini o periyotta biliyorlarmış.”
Tarihi yapıların her noktasında çok önemli bir mühendislik var.
MÜHENDİSLİKTE BÜYÜK SORUN KELAM KONUSU
Yüzyıllardır zelzele gerçeğinin olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Demir, teknolojinin gelişmesine paralel olarak yapılarında sağlam olması gerektiğinin altını çizdi. Doç. Dr. Demir, “Teknoloji de çok gelişti, bu türlü bir teknolojide can kaybının olması önemli bir sorun. Bundan sonra ölümlerin olmaması gerekiyor. Günümüz teknolojisinin çok iyi, gelişmiş olmasına karşın bu yıkımların yaşanması bir tezat. Başta mühendislik hizmetlerinde sorun olduğunu görüyor.
Taşıma gücü zayıf tabandan uzak durulmuş. Makûs tabanlara yapı inşa edilmemesi gerektiği o periyotta de biliniyormuş.
TABAN BERBATSA ÇOK KATLI BİNA YAPMAMALI
“Yaşadığımız sarsıntıda yıkılan yapılar bilhassa çok katlı, berbat yer üzerine inşa edilmiş yapılar” diyen Doç. Ali Demir, “Zemin berbatsa çok katlı bina yapmayacağız. Şu an beton ve demir kullanıyoruz. Ama makûs kullanıldığında bu yıkımlar yaşanıyor. Konutları büyütebilmek için ağır çıkma yapılıyor. Çıkmaların üzerindeki duvarlar çatlamış. Bu durumu engellemek gerekiyor” diye konuştu.
Minarelerde taşlar kurşunlarla birbirine bağlanmış.
Sözcü
