75. Birleşmiş Milletler Genel Heyet genel görüşmeleri kapsamında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, BM ülkelerine seslendi.
Mutat olarak birinci sıradaki Brezilya ve mesken sahibi ülke ABD’nin akabinde Genel Konsey Başkanlığını yürüten ülkenin heyet lideri olarak üçüncü sırada konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Genel Konsey Başkanlığını devralan Büyükelçi Volkan Bozkır’ı tebrik etti. Erdoğan, şu sözleri kullandı:
* Büyükelçi Bozkır’ın ülkelerin ezici çoğunluğunun takviyesiyle bu misyona seçilmesi, deneyimli bir diplomat ve siyasetçi olarak şahsi meziyetlerinin yanı sıra, Türkiye’ye duyulan inancın de işaretidir
* . Birleşmiş Milletler sistemindeki en üst seviyeli misyonu üstlenen birinci Türk vatandaşı olarak Büyükelçi Bozkır’ın, memleketler arası toplumun sesi ve vicdanı olacağına inanıyorum.
* Kendisinin vazifesini adil ve şeffaf bir biçimde yürüteceğinden kuşku duymuyorum. Birleşmiş Milletlerin kuruluşunun 75’inci yıldönümü üzere manalı bir tarihte üstlendiği misyonunda, Sayın Bozkır’a muvaffakiyetler diliyorum.
“BU KRİZDE NE KADAR ETKİSİZ KALDIĞINI GÖRDÜK”
Genel Kurul’un “Covid-19’la uğraş ve çok taraflılık” temasıyla düzenlenmesini isabetli bulduğunun altını çizen Erdoğan kelamlarını şöyle sürdürdü:
* Türkiye olarak bu mevzudaki taahhütlerimize bağlıyız ve Covid-19’la gayrete takviye vermekte kararlıyız. Salgın, dünyayı çeşitli sınamalarla baş etmekte zorlandığı bir periyotta yakaladı. Aslında tartışılan globalleşme, kurallara dayalı milletlerarası sistem ve çok taraflılık, salgının tesiriyle artık daha da çok sorgulanıyor.
* Karşımızdaki fotoğrafa bakarak, bardağın dolu ve boş taraflarını yanlışsız ve samimi bir biçimde kıymetlendirmemiz gerekiyor. Bardağın boş kısmında, Birleşmiş Milletler başta olmak üzere çok taraflı örgütlerin ıslahat gereksinimi bulunuyor.
* Mevcut global sistemlerin bu krizde ne kadar etkisiz kaldığını gördük. O denli ki, Birleşmiş Milletlerin en temel karar alma organı olan Güvenlik Kurulu’nun salgını gündemine alması haftalar, hatta aylar sürdü.
* Salgının başlarında, ülkelerin kendi hallerine terk edildiği bir görüntü ortaya çıktı. Böylelikle, yıllardan beri bu kürsüden ısrarla lisana getirdiğim ‘Dünya Beşten Büyüktür’ tezinin haklılığını bir sefer daha görmüş olduk. İnsanlığın mukadderatı sonlu sayıdaki ülkenin keyfine bırakılamaz.
* Milletlerarası örgütlerdeki prestij kaybının önüne geçmek için öncelikle zihniyetimizi, kurumlarımızı ve kurallarımızı gözden geçirmeliyiz. Faal çok taraflılık, faal çok taraflı kurumların varlığını gerektirir. Güvenlik Kurulu’nun tekrar yapılandırılmasından başlayarak, kapsamlı ve manalı ıslahatları hızla uygulamaya sokmalıyız.
* Kurulu daha aktif, demokratik, şeffaf, hesap verebilir bir yapıya ve işleyişe kavuşturmalıyız. Tıpkı halde, milletlerarası toplumun ortak vicdanını yansıtan Genel Kurul’u da güçlendirmeliyiz. Bardağın dolu tarafında ise, Birleşmiş Milletlerin insanlığın barış, adalet ve refah arayışında bir dönüm noktası olma potansiyelini sürdürmesi bulunuyor.
* Şimdi salgın krizinin üstesinden gelemediğimizi de göz önünde bulundurarak, çok taraflı işbirliği için elimizdeki kurumları ve sistemleri en aktif biçimde kullanmaya çalışmalıyız.
“AŞILAR İNSANLIĞIN ORTAK İSTİFADESİNE SUNULMALIDIR”
Meselelerin global olduğu durumlarda, lokal tahlillerin lakin günü kurtarabileceğini söyleyen Erdoğan şu tabirleri kullandı:
* Uzun vadeli tahliller için memleketler arası dayanışma koşuldur. Türkiye olarak, salgın krizinin birinci günlerinden itibaren, tüm milletlerarası platformlarda işbirliği davetinde bulunduk. G-20’de, Türk Kurulu’nda, MİKTA’da, İslam İşbirliği Teşkilatı’nda ve başka platformlarda salgınla çaba hedefli çalışmaların en önünde yer aldık.
* ‘Dost kara günde belirli olur’ anlayışıyla, tıbbi gereç yardımı talep eden 146 ülkeye ve 7 memleketler arası kuruluşa elimizi uzattık. Yürüttüğümüz tahliye operasyonlarıyla, 141 ülkedeki 100 binden fazla vatandaşımızın meskenlerine dönüşünü sağladık. Tıpkı seferlerle 67 ülkeden 5 bin 500’den fazla yabancıyı da vatanlarına kavuşturduk.
* Tüm bunları ‘Corona virüsü diplomasisi’ niyetiyle yapmadık. Yardım ve tahliye çalışmalarımız için kimseden rastgele bir karşılık beklemedik, beklemiyoruz. Mağdurların ve mazlumların yanında olmak, milletimizin mayasında ve teşebbüsçü ve insani dış siyasetimizin özünde vardır.
* Buradan bir kere daha, tıbbi materyal ve ilaç tedariki ile aşı geliştirme çalışmalarının rekabet konusu yapılmaması davetinde bulunuyorum. Hangi ülkede üretilirse üretilsin, kullanıma hazır hale getirilecek aşılar, insanlığın ortak istifadesine sunulmalıdır.
* Salgınla birlikte, devlet kapasitesi, faal yönetişim ve dayanıklılık üzere ögelerin ne kadar hayati role sahip olduğunu daima birlikte bir defa daha deneyim ettik. Türkiye’nin muvaffakiyet öyküsünün gerisinde, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’yle birlikte tesis ettiğimiz faal yönetişim düzenekleri, sıhhat alanındaki altyapı yatırımlarımızın geliştirdiği yüksek kapasite ve yetişmiş insan kaynağı vardır.
“SURİYE’YE INANÇLI VE ISTEKLI GERİ DÖNÜŞLERİN TEMİN EDİLMESİ ŞARTTIR”
Salgının dünya genelindeki çatışma dinamiklerini olumsuz etkilediğini ve kırılganlıkları artırdığını söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan kelamlarını şöyle sürdürdü:
* Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin, bizim de desteklediğimiz, global insani ateşkes davetinin somut sonuçlar doğurmamış olmasından hüzün duyuyoruz. Türkiye olarak, ülkemize ve insanlığa yönelen tehditleri, gerektiğinde her türlü inisiyatifi alarak, bertaraf etmenin yollarını arıyoruz.
* Suriye’de onuncu yılına giren ihtilaf, bölgemizin güvenlik ve istikrarı için tehdit oluşturmaya devam ediyor. Bölgede DEAŞ’a karşı birinci ve en önemli darbeyi vuran ülke olarak, PKK-YPG terör örgütüyle de çabayı sürdürüyoruz.
* Milletlerarası toplum olarak, tüm terör örgütlerine karşı birebir unsurlu tavrı takınmadan ve kararlı duruşu göstermeden, Suriye sıkıntısına kalıcı tahlil bulamayız. Bu yaklaşım, Suriye’ye inançlı ve istekli geri dönüşlerin temin edilmesi için de kaidedir.
* Suriye’de terör örgütlerinden kurtardığımız bölgelere 411 binin üzerinde Suriyeli kardeşimizin dönmesi bunun en açık göstergesidir. Tıpkı biçimde, inançlı hale getirdiğimiz bölgeler sayesinde, İdlib başta olmak üzere, ülkenin çeşitli yerlerinden milyonlarca Suriyelinin de vatanlarından ayrılmalarının önüne geçtik.
* Türkiye yıllardır, 4 milyona yakın Suriyeli sığınmacıyı, tüm gereksinimlerini karşılayarak kendi topraklarında barındırıyor. Bir o kadar Suriyelinin gereksinimlerini da, hududumuza yakın yerler başta olmak üzere, denetim altında tuttuğumuz bölgelerde, yerinde karşılıyoruz.
* Son olarak bu kardeşlerimiz için İdlib’te ve başka yerlerde onbinlerce briket konut inşa ediyoruz. Bütün bu faaliyetleri, milletlerarası toplumdan ve memleketler arası kuruluşlardan kayda kıymet bir takviye almadan, kendi imkanlarımızla ve halkımızın takviyesiyle yürütüyoruz. Suriye’deki ihtilafın Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun 2254 sayılı Kararı’ndaki yol haritası temelinde çözülmesi, hepimizin önceliği olmalıdır.
* Bunun için Birleşmiş Milletlerin himayesinde başlatılan, Suriyeliler tarafından da sahiplenilen ve yönlendirilen siyasi sürecin muvaffakiyetle sonuçlandırılması gerekiyor. Suriye’nin, toprak bütünlüğü ve siyasi birliği korunmuş olarak kalıcı bir barışa ulaşabilmesi, lakin bu biçimde mümkündür.
* Buna karşılık, ortalarında kimi Avrupa ülkelerinin de yer aldığı kimi devletler, maalesef, sığınmacıların ve göçmenlerin haklarını ihlal ediyor. Cenevre Mukavelesi’ni ve memleketler arası insan hakları sistemini aşındıran bu ihlaller karşısında Birleşmiş Milletlerin güçlü bir hal almasının vakti gelmiştir.
LİBYA’DA SON DURUM
* Libya’da, darbecilerin geçen yıl legal Ulusal Mutabakat Hükümeti’ni devirmek için başlattığı taarruzlar, bu ülkeye yalnızca acı ve yıkım getirmiştir. Memleketler arası toplum, yapılan katliamların, insan hakları ihlallerinin ve bilhassa Tarhuna kentinde bulunan toplu mezarların hesabını ne darbecilerden, ne de destekçilerinden sorabilmiştir.
* Libya’nın yasal hükümetinin yardım davetine somut yanıt veren ve dayanak sağlayan tek ülke Türkiye olmuştur. Libya’da kalıcı siyasi tahlilin, Libyalılar tarafından yürütülecek kapsayıcı ve kapsamlı diyalog yoluyla tesis edilebileceğine inanıyoruz. Yemen’de beş yılı aşkın müddettir akan kanın durdurulması ve insani krizin önüne geçilmesi de, milletlerarası toplumun sorumluluğundadır.
* Bölgede nüfuz kazanma niyetiyle, Yemen’in egemenliğine, siyasi birliğine ve toprak bütünlüğüne göz dikenleri ve Yemenlilerin ıstırabının sürmesine göz yumanları tarih affetmeyecektir. Irak’ın dış güçlerin çatışma alanına dönüşmemesi, bölgemiz için istikrar ve refah üreten bir pozisyona gelmesi samimi isteğimizdir. Komşumuz Irak’a her alanda takviye olurken, bilhassa terörle gayrette daha yakın işbirliği yapmak istiyoruz.
* Tıpkı DEAŞ üzere, Irak’ta yuvalanan PKK terör örgütünün kökünü kazıma konusunda, memleketler arası toplumdan ve bu ülkeden samimi işbirliği bekliyoruz. Bölgenin terör örgütlerinden temizlenmesi, insanlığın en kadim coğrafyasına evsahipliği yapan Irak’ın geleceğinin aydınlanmasına katkı sağlayacaktır. İran’ın nükleer programıyla ilgili konuların memleketler arası hukuk dikkate alınarak, diplomasi ve diyalog yoluyla çözülmesinden yanayız.
“FİLİSTİN’DEKİ İŞGAL VİCDANLARI ACITMAYA DEVAM EDİYOR”
* Tüm tarafların, bölgesel ve global güvenliğe önemli katkılar sağlayan Kapsamlı Ortak Hareket Planındaki yükümlülüklerine riayet etmeleri davetimizi tekrarlıyorum. İnsanlığın kanayan yarası olan Filistin’deki işgal ve zulüm tertibi, vicdanları acıtmaya devam ediyor. Üç büyük dinin kutsallarına konut sahipliği yapan Kudüs’ün mahremiyetine uzanan kirli el, cüretini giderek artırıyor.
* Filistin halkı, İsrail’in tüm baskı, şiddet ve yıldırma siyasetlerine yarım asırdan uzun bir müddettir göğüs geriyor. ‘Asrın Anlaşması’ ismi altında Filistin tarafına dayatılmaya çalışılan teslimiyet dokümanı reddedilince, İsrail bu sefer işbirlikçilerinin yardımıyla ‘kaleyi içeriden fethetme’ teşebbüslerine sürat vermiştir.
* Türkiye olarak, Filistin halkının istek göstermediği hiçbir plana dayanak vermeyeceğiz. Kimi bölge ülkelerinin bu oyuna ortak olması, İsrail’in temel milletlerarası parametreleri aşındırma uğraşlarına hizmet etmenin ötesinde mana taşımıyor.
Birleşmiş Milletler kararları ve milletlerarası hukukun hilafına Kudüs’te büyükelçilik açma niyetini beyan eden ülkeler, bu tutumlarıyla yalnızca ihtilafın daha da çetrefil hale gelmesine hizmet ediyor. Filistin sıkıntısı fakat, 1967 sonları temelinde başşehri Doğu Kudüs olan bağımsız, hâkim ve coğrafik devamlılık içinde bir Filistin Devleti’nin kurulmasıyla çözülebilir. Bunun dışındaki tahlil arayışları beyhudedir, tek taraflıdır, adaletsizdir.
ERDOĞAN’DAN BM’YE ‘KARABAĞ’ DAVETI
* Temmuz ayında Azerbaycan topraklarına saldıran Ermenistan, Güney Kafkasya’da kalıcı barış ve istikrarın önündeki en büyük mahzur olduğunu bir defa daha ispatlamıştır. Üst Karabağ sorunu başta olmak üzere bölgedeki ihtilafların Azerbaycan ve Gürcistan’ın toprak bütünlüğü ve egemenliği ile Birleşmiş Milletler ve AGİT kararları doğrultusunda bir an önce çözülmesinden yanayız.
* Güney Asya’nın istikrar ve barışı için de kilit değer taşıyan Keşmir sorunu hala tahlil bekliyor. Cammu-Keşmir’in özel statüsünün ilgasının akabinde atılan adımlar sorunu daha da karmaşıklaştırdı. Bu sıkıntının, diyalog yoluyla, Birleşmiş Milletler kararları çerçevesinde ve bilhassa Keşmir halkının beklentileri doğrultusunda çözülmesinden yanayız” tabirlerini kullandı.
DOĞU AKDENİZ’DE YAŞANAN GELİŞMELER
Doğu Akdeniz’de bir müddettir yaşanan tansiyonun gerisinde, “kazanan hepsini alır” anlayışıyla hareket eden ülkeler bulunduğunun altını çizen Erdoğan şöyle konuştu:
* Ülkemizi dışlama emelli beyhude adımların muvaffakiyet talihi katiyen yoktur. Bizim ne Doğu Akdeniz’de, ne de öbür bir bölgede, kimsenin hakkında, hukukunda, legal çıkarlarında gözümüz bulunmuyor. Lakin, ülkemizin ve Kıbrıs Türklerinin haklarının çiğnenmesine, çıkarlarının yok sayılmasına da göz yumamayız.
* Uyuşmazlıkların samimi bir diyalogla, memleketler arası hukuk temelinde, hakkaniyete uygun biçimde tahlili öncelikli tercihimizdir. Lakin, aksi istikametteki hiçbir dayatmaya, tacize, atağa asla müsamaha göstermeyeceğimizi de açıkça söz etmek istiyorum.
* Doğu Akdeniz’deki kıyıdaş ülkeler ortasında diyalog ve işbirliğini tesis etmeye yönelik davetimizi burada tekrarlamak istiyorum. Bu gayeyle, tüm bölge ülkelerinin hak ve çıkarlarının göz önünde bulundurulduğu, içinde Kıbrıs Türklerinin de yer aldığı bölgesel bir konferans düzenlenmesini teklif ediyoruz.
* Bölgedeki krizin sebeplerinden biri de, 1968 yılından bu yana aralıklarla devam eden müzakerelerde Kıbrıs sıkıntısına adil, kapsamlı ve kalıcı bir tahlil bulunamamasıdır. Tahlilin önündeki yegâne mani, Rum tarafının uzlaşmaz, hak tanımaz, şımarık yaklaşımıdır.
* Milletlerarası muahedeleri hiçe sayan Rum tarafı, Kıbrıs Türklerini kendi yurtlarında azınlık yapmayı, hatta tümüyle adadan tasfiye etmeyi amaçlıyor. Garantör ülke sıfatıyla, Kıbrıs Türk halkını haklı davasında hiçbir vakit yalnız bırakmadık, bundan sonra da bırakmayacağız.
* Kıbrıs probleminde tahlil, lakin Kıbrıs Türk halkının Ada’nın ortak sahibi olduğu gerçeğinin kabul edilmesiyle mümkündür. Kıbrıs Türk halkının güvenliğini ile Ada’daki tarihî ve siyasi haklarını kalıcı biçimde teminat altına alacak her tahlili destekleyeceğiz.
“KİTLE İMHA SİLAHLARININ TAMAMINI ORTADAN KALDIRMASI GEREKİYOR”
Bu sene, Hiroşima ve Nagasaki’ye atom bombası atılmasının 75’inci yıldönümü olduğunu hatırlatan Erdoğan şu sözleri kullandı:
* Silahsızlanma, global barış ve güvenliğin sağlanması bakımından hayati kıymete sahip. Buna karşılık silahların denetimi mimarisi, son yıllarda değerli hasarlar aldı. Memleketler arası toplumun bu mevzuda eşitlik ve adalet temelinde ilerleyerek, kitle imha silahlarının tamamını ortadan kaldırması gerekiyor. Daima birlikte hareket etme mecburiyetimizin bulunduğu bir başka değerli mevzu iklim değişikliğidir.
* İnsanoğlunun tabiatın istikrarlarına müdahale etmesinin nasıl ağır bedellere yol açabileceğini görüyoruz. Bu berbat gidişatı durdurmak ve bilakis çevirmek mecburiyetindeyiz. Türkiye olarak, gelinen noktadaki tarihi mesuliyetimiz yok denecek kadar az olmasına karşın, bu çabaya içtenlikle takviye veriyor ve yükümlülüklerimizi yerine getiriyoruz.
* Yakın geçmişte, Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Çaba Kontratı Taraflar Konferansı’na evsahipliği yaptık. Afrika başta olmak üzere pek çok bölge ve ülkeyle verimli bir işbirliği yürüttük. Biyolojik Çeşitlilik Mukavelesi’nin 2022’de yapılacak 16’ncı Taraflar Konferansının da konut sahipliğini üstlendik. Artık de, insanlığı tehdit eden lakin nedense görünmez sayılan bir sıkıntıya dikkatinizi çekmek istiyorum.
* Irkçılık, yabancı aykırılığı, İslam düşmanlığı ve nefret söylemi vahim boyutlara ulaştı. Salgın sürecinde, yabancı düşmanlığı ve ırkçılık iyice artarken, göçmenler ve sığınmacılar başta olmak üzere, savunmasız şahıslara yönelik şiddet hareketleri sürat kazandı.
* Önyargılardan ve cehaletten beslenen bu tehlikeli eğilimlere en çok da Müslümanlar maruz kalıyor. Bu tehlikeli gidişin en değerli sorumluları, oy uğruna popülist telaffuzlara yönelen siyasetçiler ile söz özgürlüğünü suiistimal ederek nefret telaffuzunu yasallaştıran marjinal kısımlardır. Tüm milletlerarası kuruluşları ivedilikle bu zihniyete karşı gayrette daha somut adımlar atmaya davet ediyorum.
* Yeni Zelanda’da Müslümanlara yönelik terör saldırısının yıldönümü olan 15 Mart tarihinin, Birleşmiş Milletler tarafından “İslam Düşmanlığına Karşı Memleketler arası Dayanışma Günü” olarak duyuru edilmesi çağrımı tekrarlıyorum. Birleşmiş Milletlerden sonra en büyük ikinci milletlerarası kuruluş olan İslam İşbirliği Teşkilatı, bu günü resmen kabul etmiştir.
“DİJİTALLEŞMENİN DÖNÜŞTÜRÜCÜ GÜCÜNDEN YARARLANMALIYIZ”
Salgın ve onunla temaslı olarak tırmanan ekonomik krizin sürdürülebilir kalkınma ve 2030 maksatları bakımından da olumsuz tesirlere yol açtığının altını çizen Erdoğan konuşmasını şu sözlerle tamamladı:
* Gelişmekte olan ülkeler ile düşük gelir seviyesine sahip ülkeler, bu krizden daha fazla etkileniyorlar. Esasen, salgın devrinde yaşananlar bize, sürdürülebilir kalkınma gayelerinin her türlü global krizle çabada değerli bir yol gösterici olabileceğini gösterdi.
* Krizden çıkışın ekonomik reçetelerini tasarlarken, dijitalleşmenin dönüştürücü gücünden de yararlanmalıyız. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin Dijital İşbirliği Haritasını destekliyoruz. Global ve bölgesel sorunları ele almak üzere tasarladığımız birinci ‘Antalya Diplomasi Forumu’nun temasını da, dijital çağda diplomasi olarak belirledik.
* Ayrıyeten, en az gelişmiş ülkeler için Birleşmiş Milletler Teknoloji Bankası’na da evsahipliği yapıyoruz. En doğudaki Avrupalı ve en batıdaki Asyalı olmak, her alanda Türkiye’nin özgül yükünü artırıyor. Tarihin sarkacının tekrar Asya’ya hakikat kaydığı bu devirde, ‘Yeniden Asya’ teşebbüsümüzle, münasebetlerimize yeni bir dinamizm kazandıracağız.
* Coğrafik yakınlığımızı perçinleyen beşeri ve tarihi bağlara sahip olduğumuz Afrika ile ilgilerimizde de önemli ivme yakaladık. Önümüzdeki yıl Türkiye’de düzenlemek istediğimiz Türkiye-Afrika Birliği Paydaşlık Tepesi’nin üçüncüsünde, Afrika’nın kapasitesini güçlendirmeyi amaçlayan projeleri hayata geçirmeyi planlıyoruz. Sözlerime son verirken, içinden geçtiğimiz bu hassas devirde çok taraflılığa verdiğimiz güçlü takviyenin süreceğini belirtmek istiyorum.
* Salgına karşı elbette arayı korumalıyız, fakat, memleketler arası toplumu tehdit eden tüm imtihanlara karşı ortaklaşa gayret ve işbirliğinde safları sıkılaştırmak mecburiyetindeyiz. Tarih boyunca dünyanın en beğenilen kentlerinden olan İstanbul’un, Birleşmiş Milletler merkezi haline gelmesi istikametindeki çabalarımızı sürdüreceğiz. (İHA)
Sözcü
