Corona virüsü nedeniyle yaşanan küresel ekonomik sakinlik, global yeşil kalkınma ve yeşil dönüşüm teşebbüslerini de sekteye uğrattı. The Guardian’ın tahliline nazaran sakinlik periyodundan çıkmak ve toparlanmak isteyen kimi ülkeler fosil yakıt iktisadına önemli sermaye transferinde bulundu.
Düşük karbon iktisadına geçiş vaatleri askıya alınırken büyük iktisada sahip ülkelerden sırf birkaçı, kurtarma fonlarını yenilenebilir güç, elektrikli araçlar ve güç verimliliği üzere düşük karbon teşebbüslerine aktarıyor.
BAYRAĞI AB TAŞIYOR…
Bu noktada AB’nin bayrak taşıdığı görülüyor. Avrupa Parlamentosu’nda 27 Mayıs 2020’de açıklanan 750 milyar Euro’luk iyileşme fonunun yüzde 30’luk kısmı yeşil iktisada ayrıldı. Fransa ve Almanya, çevresel harcamalar için kendi ek teşviklerinden, sırasıyla yaklaşık 30 milyar Euro ve 50 milyar Euro ayırdı.
Ölçeğin öteki ucunda ise Ölçeğin başka ucunda ise Çin yer alıyor. Düzgünleşme paketinin sırf yüzde 0.3’ünü -yaklaşık 1.24 milyar Euro- yeşil projelere ayıran Çin, büyük iktisatların en berbatı olarak göze çarpıyor. ABD’de ise seçim sonuçlarının belirli olduğu güne kadar açıklanan harcamaların yaklaşık 26 milyar doları yani yaklaşık yüzde 1’i yeşil iktisada yönelikti.
Birleşmiş Milletler Etraf Programı (UNEP), yeşil ekonomiyi “gelecek kuşakları değerli etraf risklerine ve ekolojik kıtlıklara maruz bırakmadan, uzun vadede insanların refahını artıracak mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve tüketimiyle ilgili ekonomik etkinlikler sistemi” olarak tanımlıyor. Dünya Etraf ve Kalkınma Komitesi’nin 1987 tarihli “Brundtland Raporu” ise sürdürülebilir kalkınma kavramını “Gelecek jenerasyonların kendi gereksinimlerini karşılamalarını tehlikeye sokmadan bugünkü gereksinimleri karşılayan kalkınma” tabirleriyle tanımlıyor.
Vivid Economics’in çalışmasına nazaran Türkiye, büyük ve gelişmekte olan ülkeler ortasında Rusya’dan sonra en olumsuz tabloya sahip olan ülke. Ekim 2020’de yayınlanan endekste Türkiye; Arjantin ve Suudi Arabistan’ın yaklaşımı ile birlikte ele alınırken şu tabirlere yer verildi:
Corona virüsü pandemisinin birinci dalgasında oluşan resesyonu önlemek ve resesyonun tesirini azaltmak için yapılan teşebbüslerin yeşil iktisada ne kadar takviye sağladığını araştıran Ekim 2020 tarihli çalışma büyük ve gelişmekte olan ekonomilerden en az 18’inin kurtarma paketlerinde yüklü olarak yüksek karbon emisyonuna sebep olan iş kollarına takviye olduğunu gösteriyor.
Tüm Dünya Ülkelerinde Fosil CO2 Emisyonları: 2020 Raporu
Not: Birinci sütun ülkenin emisyonunun dünya genelindeki oranını; ikinci sütun, 2018’den 2019’a değişimi, üçüncü sütun ise 2015’ten bu yana yıllık değişim oranını gösterir.
ABD’nin son olarak Paris İklim Sözleşmesi’nden resmen çıkmasıyla zati yavaş ilerleyen düşük karbon salınımına geçiş süreci sekteye uğrarken o alanda AB ülkelerinin omzunda baskıyı artıran yükün yanında bu alanda da AB ülkeleri öne çıkıyor.
AB’nin kararının yanı sıra Fransa, İspanya, Birleşik Krallık ve Almanya bağımsız olarak iyileşme reçetesinde yeşil iktisada net katkı veren ülkeler olarak öne çıktı.
Vivid Economics’in CEO’su Jason Eis, The Guardian’a ortaya çıkan tabloyu değerlendirirken “İklim değişikliği ve etraf, toparlanma planlarının birçoklarında merkezde yer alan fikir olamıyor. Maalesef ülkelerin birçoklarında yeşil bir toparlanma görmüyoruz” sözlerini kullandı.
Yeşil iyileşme planlarıyla övünen ülkeler bile sıklıkla sera gazı emisyonlarını koruyacak yahut artıracak faaliyetlere, çok daha fazla para harcıyor. Güney Kore, Temmuz ayında 135 milyar dolar bedelinde bir yeşil mutabakatın adımını attı. Lakin ülkenin fosil yakıtlara ve karbon ağır sanayilere yaptığı daima harcama, Güney Kore’yi yeşil iktisada teşvikin sıralamasında 8. sıraya yerleştiriyor.
Altyapı harcamalarının 4.63 milyar dolarlık kısmını mesken yalıtımı, yeşil ulaşım ve pak güç için harcayan Kanada da misal bir formda toplam kurtarma paketi 300 milyar doların üzerinde ve bunun büyük bir kısmı yol genişletme ve fosil yakıt şirketlerine vergi indirimi üzere tedbirler içeriyor.
Memleketler arası Güç Ajansı Genel Müdürü Fatih Birol “Çin sıfıra inme amacı doğrultusunda yeni bir beş yıllık plan ortaya koymazsa dünyanın iklim amaçlarına ulaşma bahtı sıfıra yakın olacak.” dedi. Fotoğraf: Depo Photos
PANDEMİ MAZERET OLDU
Bu tablonun yanı sıra ülkeler Paris İklim Muahedesi kapsamındaki yükümlülüklerinde de geri kalıyorlar. Milletlerarası Güç Ajansı Genel Müdürü Fatih Birol, The Guardian’a yaptığı özel açıklamada ülkelerin muahede gereği hayata geçirmeleri gereken emisyon kesintilerinin sadece yüzde 15’ini uyguladıklarını aktardı. Birol, pandeminin birinci etabında Çin’de sert bir halde düşen emisyon bedellerinin, ülkenin pandemiyi atlatmasıyla yine çok süratli bir halde 2019 düzeyine çıktığını lisana getirdi. Dünyanın açık orta en yüksek karbon emisyonu yapan ülkesi olan Çin’in gidişata nazaran 2019 sayılarını geride bırakacağı düşünülüyor.
Fatih Birol, “Çin şimdi yeşil iyileşme sürecine başlamadı. Lakin, Çin’in bir sonraki beş yıllık planını değiştirmesi durumunda -bu plan önümüzdeki Mart’ta kararlaştırılacak- Çin’in toparlanma fırsatına hala sahip durumda olacak” derken Çin harekete geçmeden global bir iyileşmenin mümkün olmadığını da öne sürdü: “Çin sıfıra inme maksadı doğrultusunda yeni bir beş yıllık plan ortaya koymazsa dünyanın iklim gayelerine ulaşma talihi sıfıra yakın olacak.”
Grafik kaynağı ve ayrıntılı okuma için: Vivid Economics – Greenness of Stimulus Index (Ekim 2020) (İngilizce)
Sözcü
