Türkiye devrimci hareketinin başkanlarından Deniz Gezmiş idam edilmeseydi 74 yaşında olacaktı. Deniz Gezmiş için toplumsal medyada çok sayıda ileti paylaşıldı. Gezmiş’in doğum gününün uzun mühlet 27 Şubat olarak biliniyor olsa da ağabeyi Bora Gezmiş, 2016’da yaptığı açıklamada “Sevgili arkadaşlarım; Deniz’in doğum günü 28 Şubat’tır. Birtakım arkadaşlarım bugün için ileti yazmışlar. Bilgilendirmek istedim.” demişti. Bora Gezmiş, Deniz Gezmiş’in nüfus kağıdını da paylaşmıştı.

DENİZ GEZMİŞ’İN MANA DOLU KELAMLARI

– Burada ölen sadece bedenimdir ki aslında ölümlüydü, ölecekti lakin niyetimi öldüremeyeceksiniz, fikrim yaşayacak.

– İddianamede geçen ve bana atfedilen bir cümleyi kabul etmiyorum. Ben silahımı halka ve orduya karşı kullanmadım, fakat vatan hainlerine karşı kullanmak niyetiyle taşıdım ve ‘halka ve orduya karşı kullanırım’ halinde beyanda bulunmadım.

– Öteden beri arz etmiş olduğum üzere, bu ülkede anayasayı en fazla savunanlar bizleriz. Anayasayı ihlal edenlerse ortadadır. Anayasanın uygulanmasını isteyen yine bizleriz.

FOTO: DEPOPHOTOS / Deniz Gezmiş Filistin Kurtuluş Örgütü üyesi olduğu periyoda ilişkin bir evrak.

– Anayasayı uygulamayan yavuz kimselerse hâlâ ortadadır ve tekrar o bireyler bizim kellemizi istemektedirler. Argüman makamı bizim vermekte olduğumuz bağımsızlık savaşına karşıdır, Türkiye Cumhuriyeti anayasasının hukukuna karşı, ıslahatlara karşıdır.

– Vatan, onu parsel parsel satanların değil; uğrunda darağacına gidenlerin vatanıdır.

– Biz hiçbir vakit bütün uğraşımıza karşın Türkiye’nin bağımsızlığını temin edemedik. Bugüne kadar da bu hasret içinde kaldık.

FOTO: DEPOPHOTOS / Deniz Gezmiş, sorgusu sonrası Ankara Emniyet Müdürlüğü’nden, güvenlik çemberi içinde adliyeye götürüldü.

DENİZ GEZMİŞ KİMDİR?

Deniz Gezmiş liseyi İstanbul’da okudu. 1965 yılında Türkiye Personel Partisi’nin Üsküdar ilçe başkanlığına aday oldu. Deniz Gezmiş şimdi lise yıllarındayken tanıştığı sol görüş ile genç yaşta kendini hareketlerin ortasında buldu. 31 Ağustos 1966 tarihinde Ankara’dan İstanbul’a yürüyen Çorum Belediyesi paklık emekçilerinin, Taksim Anıtı’na çelenk koymaları sırasında Türk-iş yöneticilerini protesto eden kümeyle birlikte yaptığı hareket sonucunda tutuklanarak gözlatına alındı. Bu olay Deniz Gezmiş‘in birinci gözaltına alınmasıydı.

Deniz Gezmiş 1966 yılının Kasım ayında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne girdi. Akabinde 19 Ocak 1967′de Türkiye Ulusal Talebe Fedarsayonu’nunda çıkan olaylarda arkadaşları ile gözaltına alındı lakin kısa bir mühlet sonra özgür bırakıldı. 22 Kasım 1967′de ise öğrenci örgütlerinin düzenleddiği Kıbrıs Mitingi sırasında Aşık İhsani ile birlikte ABD bayrağının yakılması nedeniyle tekrar gözaltına alındı.

FOTO: DEPOPHOTOS / Deniz Gezmiş ve Cihan Alptekin

30 Ocak 1968′de hukuk fakültesindeki arkadaşları ile birlikte Devrimci Hukuklular Örgütü’nü kurdu ve çabucak akabinde 7 Mart 1968′de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi konferans salonunda düzenlenen AIESEC genel şura toplantısında konuşma yapan devlet bakanı Seyfi Öztürk’ü protesto ettiği için bir defa daha tutuklandı. 2 Mayıs 1968′e kadar tutuklu kalan Deniz Gezmiş, yargılandı lakin beraat etti.

12 Haziran 1968′de İstanbul Üniversitesi’nin işgal edilmesinde önderlik etti. İşgal Kurulu ismi verilen kümenin başkanı olarak Baltalimanı’nda yapılan görüşmelere katılan Deniz Gezmiş, öğrenci haklarının elde edilmesinde tesirli oldu. 30 Temmuz’da 6. Filo’nun İstanbul’a girişini protesto etmek hatasından tutuklandı.

Deniz Gezmiş, Ulusal Demokratik İhtilal görüşünün öğrenciler ortasında yayılmasında tesirli oldu. 1968 yılında yapılan öğrenci aksiyonlarında Cihan Alptekin, Mustafa Lütfi Kıyıcı, Mustafa İlker Gürkan, Cevat Ercişli, Selahattin Okur, Saim Konsey ve Erim Süerkan ile birlikte Devrimci Öğrenci Birliği’ni kurdu. Akabinde 1 Kasım 1968′de Türkiye Ulusal Gençlik Teşkilatı’nın da içinde bulunduğu AÜTB, DÖB ve ODTÜÖB’nin de içinde bulunduğu “Samsun’dan Ankara’ya Mustafa Kemal Yürüyüşü”‘nü düzenledi. 28 Kasım 1968′de ABD büyükelçisinin İstanbul’a gelişini prototesto etmek maksadıyla düzenlenen aksiyonda tutuklandı lakin tekrar serbers bırakıldı.

Deniz Gezmiş bu periyotta 2-3 aylık tutuklanma süreçleri geçirdi. 16 Mart 1969′da İstanbul Üniversitesi’nde düzenlediği öğrenci hareketleri nedeniyle 19 Mart’ta tutuklandı ve 3 Nisan’a kadar tutukluluğu devam etti. Akabinde İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencilerinin düzenlediği protesto şovlarına önderlik etti. Çıkan çatışmalarda yaralandı. 23 Haziran 1969′da TMGT’nin toplsndığı 1. Devrimci Miliyetçi Gençlik Kurultayı’nsa FKF Genel Lideri Yusuf Küpeli ile birlikte bir program hazırladıktan sonra hakkında tutuklama kararının olmasından ötürü Filistin’e kaçtı.

1 Eylül 1969′a kadar Filistin’de kaldı. Bu periyotta üniversiteyi işgalden ötürü Hukuk Fakültesin’den atıldı. 23 Eylül 1969′da hukuk fakültesinde olduğu bir sıra polis tarafından yakalarak gözaltına alında da 25 Kasım’da hür bırakıldı. Akabinde Yıldız Devlet ve Mühendislik Akademisi’nde Battal Mehetoğlu’nun sağcılar tarafından öldürülmesi olayında okulda yapılan aratırmalarda Deniz Gezmiş‘e ilişkin olduğu önesürülen silahların ele geçirlmesi üzerine hakkında tekrar tutuklama kararı çıkarıldı. 20 Aralık 1969′da tutuklanan Deniz Gezmiş, 18 Eylül 1970′e kadar mahpus yattı.

Mahpustan çıkmasından sonra öğrenci hareketlerinden uzaklaştı ve Sinan Cemgil ve Hüseyin İnan’la birlikte Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu’nu kurdu. Türkiye’de silahlı mücedele veren birinci siyasi örgüt olan THKO, bağımsız ve demokratik bir Türkiye için çaba yürürttü. Sosyalist gençliğin katıldığı bu örgüt Hüseyin İnan, Sinan Cemgil, Yusuf Aslan, Alparslan Özdoğan, Deniz Gezmiş ve Cihan Alptekin tarafından kurulmuştu. Bir ekip hareketlerden sonra 4 Mart 1971′de yayınlanan bir bildiri ile örgüt kamuoyuna tanıtıldı.

Birinci silahlı hareketleri 29 Ocak 1970 tarihinde verdi ve 12 Mart devri boyunca faaliyetlerini sürdürdü. Daha sonra bu örgüt içinde Yusuf Aslan, Hüseyin İnan ve Deniz Gezmiş’in de bulunduğu idam kararının iptali için çalışmalarda bulundu. Kadir Manga ve Alparslan Özdoğan’nın Nurhak’ta, Cihan Alptekin ve Ömer Ayna’nın Kızıldere’de öldürülmesinden sonra Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan‘nın idamıyla bu örgüt dağıldı.

Deniz Gezmiş, 11 Ocak 1971′de Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu ismine Ankara İş Bankası, Emek Şubesi’nin soygununda yeraldı. Bu sırada Deniz Gezmiş hakkında tutuklama kararı çıkarılmıştı ve polisten kaçmaktaydı. 1971 yılında gerçekleşen 12 Mart darbesinin çabucak akabinde Yusuf Aslan ile birlikte Sivas’a giderken motorsikletlerinin bozulmasıyla gelen ihbarla 16 Kasım 1971′de tutuklandı. Gemenek’te yakalandıktan sonra Kayseri’ye getirildi. Akabinde Ankara’ya o devir içişleri bakanı olan Haldun Menteşeoğlu’na götürüldü.

16 Temmuz 1971′de Sıkıyönetim Mahkemesi, Altındağ Veteriner Okulu binasında Tuğgeneral Ali Elverdi başkanlığındaki, Baki Tuğ savcılığında toplandı. 9 Ekim 1971′de son bulan mahkeme’de TCK’nın 146. hususunun ihlali gerekçesiyşe 9 Ekim 1971′de idama mahkum edildi. 6 Mayıs 1972 tarihinde Yusuf Aslan, Hüseyin İnan ile birlikte saat 1.00-3.00 ortasında Ankara Merkez Kapalı Cezaevi’nde idam edildi.

Deniz Gezmiş‘in son istekleri hakkında kesin bir bilgi mevcut değildir. Muharrir Erdal Öz’ün yaptığı görüşmlerde en son olarak Rodrigo’nun Aranjuez Konçertosunu dinlemek ve bir bardak çay içmek istediği geçse de avukatı bunu doğrulamamıştır. Lakin vefatından sonra kendisi üzere devrimci arkadaşı Taylan Özgür’ün yanına gömülmek istediği babasına yazdığı mektupta yer almaktadır.

FOTO: DEPOPHOTOS / Filistin’deki gerilla kamplarından dönen Deniz Gezmiş, Hukuk Fakültesi bahçesinde gözaltına alındıktan sonra, İstanbul Emniyet Müdürlüğü’nün bulunduğu Sansaryan Han’a getirildi. (23 Eyl 1969)

Deniz Gezmiş’in babasına yazdığı son mektup…

“Baba,

Oğlun Deniz Gezmiş. Merkez Cezaevi”

Sözcü