Yarım kalan sevdalarla dolu Anadolu’nun dört bir yanından bugüne kadar ulaşan türkülerin kıssalarını Halk Edebiyatı Araştırmacısı ve Müzik Sanatkarları Platformu Lideri Recep Ergül ile konuştuk. “Türküler, tarihe ışık tutan tarihi birer vesikadır” diyen Ergül, dünyada ismine en fazla türkü yakılan siyasi önderin Bülent Ecevit olduğunu söyledi ve bu hususta şu bilgiyi verdi:
“Türküler, tarihe ışık tutan tarihi birer vesikadır. Tarihi, kim nasıl yorumlarsa yorumlasın, türkülerin anlattığı doğrudur. Zira canı yananlarının sıkıntısını lisana getirmektedir. Yaşar Kemal, “Türküler, bizim romanlarımızdır” kederi. Her biri, bir romanı birkaç dakikada anlatır bize. Örneğin, Sarıkamış Harekatı tam 90 yıl boyunca yasaklı kaldı. Periyodun basın yayın kuruluşları ile genel alanlarda dahi konuşulması yasak iken yavrularını yitiren ailelerin yaktığı ağıtlar ve olaya tanıklık eden halk aşıklarının yaktığı türküler, bize neler olup bittiğini çarpıcı bir formda anlatıyor. Yemen’de, yüz binlerce Osmanlı askerinin yaşadığı dramı, türkülerden öğreniyoruz. Çanakkale Zaferi’ni, bize her gün hatırlatan ve en az ulusal marşımız kadar bilinen, tekrar bir türküdür.”
TÜRKÜLERİ KORUMAK DEVLET SİYASETİ OLMALI
Recep Ergül, “Türküler, toplumun ortak kıymetleridir. Korumak ve geliştirmek bir devlet siyaseti haline gelmelidir. Bunun eksikliğini yaşıyoruz” dedi.
BİRDEN FAZLA KIBRISLA İLGİLİ
– Dünyada ismine en çok türkü yakılan önder kim?
Yaptığım araştırmalara nazaran Mustafa Kemal Atatürk 28, Ernesto Che Guavera 18, Nelson Mandela 7, Olof Palme 5 ve Bülent Ecevit 127. İsmine, en çok türkü söylenmiş önder Bülent Ecevit’tir. Bunların değerli bir kısmı, Kıbrıs Barış Harekatı içeriklidir. Mahsuni Şerif, Neşet Ertaş, Murat Çobanoğlu, Ali Kızıltuğ, Özay Gönlüm ve devrin neredeyse tüm sanatkarları bu mevzuyu işlemiş ve Ecevit’e övgülerde bulunmuştur. Öteki kısmı ise Karaoğlan efsanesinin yaşandığı yıllarda “Halkçı Ecevit”, “Karaoğlan”, “Ucuzluk ve pahalılık” mevzularını içerir. 127 plağın tamamı arşivimde mevcuttur.
Ergül’ün arşivinde yaklaşık 10 bin taş plak bulunuyor.
ATATÜRK NİÇİN KIZDI?
– Atatürk, hangi sanatçı için yaverini azarladı?
Atatürk’ün, sanata ve sanatkara verdiği kıymet, herkes tarafından bilinmektedir. Celal Güzelses, Fahri Kayahan, Refik Başaran, Safiye Ayla, Müzeyyen Senar, Selahattin Pınar ve devrin tüm sanatkarlarıyla yakın bağ kuran Atatürk, 1933’te Beylerbeyi Sarayı’nda Trabzon’un kurtuluş günü balosuna katılır. Sahneye birinci olarak horon grubu çıkar. Atatürk ilgiyle izlerken “Divane Aşık Gibi” yapıtların bestekarı Maçkalı Hasan Tunç ise elinde kemençesiyle kulis kapısından da Atatürk’ü görmek için bakmaktadır. Onun bu bakışları, Atatürk’ün dikkatinden kaçmaz. Yanındakilere, kim olduğunu sorar. Bunun üzerine Atatürk, Hasan’ı yanına davet eder, hatırını sorar ve “Çal evladım, Karadeniz havaları bizim ulusal havalarımızdır” der. Konser sırasında, yaveri Atatürk’ün yanına gelerek, başka programa geç kaldığını söyler. Atatürk, “Otur ve konseri izle. Sanatkara saygısızlık yapmayalım. Sanatkarın müziği yarıda kesilemez. Ben kalkarsam, programın şirazesi bozulacak” der. Günümüzde, programların tam orta yerinde paldır küldür salona giren, konuşmasını yaptıktan sonra da ayrılarak adeta programı bitiren tüm siyasetçilere örnek olması dileğiyle.
– Günümüzde türküler unutuluyor mu?
Türküler, toplumun ortak kıymetleridir. Korumak ve geliştirmek, bir devlet siyaseti haline gelmelidir. Bunun eksikliğini yaşıyoruz. Fakat, halkın yüreğinde ve lisanında unutulması mümkün değildir. Günümüzde, on binlerce genç bağlama çalmakta ve türkü söylemektedir. Tüm müzik çeşitleri, bir gün yok olup gitse bile türkülerin yok olması kelam konusu değildir.
– Plak koleksiyonunuzu kısaca anlatır mısınız?
Yaklaşık 10 bin civarında taş plak ve 45’lik plağım var. İlgi alanıma giren plaklar, daha çok toplumsal ve toplumsal mevzuları içeren plaklardır. Örneğin, Cumhuriyetin birinci bayan gazelhanı olan Ayda Sönmez’in “Çanakkale Şehitler Ninnisi” (1933 kaydı), tekrar Çanakkale şehitlerine söylenmiş Suzan Yakar’ın seslendirdiği “Şehitler Ninnisi” üzere nadiren bulunabilecek plaklarım var.
İŞTE ECEVİT İÇİN YAKILAN TÜRKÜLERDEN KİMİLERİ
KARAOĞLAN
Sevgili gardaşım, canım Karaoğlan
Bizim yüzümüze güleceksen gel
Asık hız, göbeklerden usandık
Adamca bakmayı bileceksen gel
★★★
Bilirsin ki bizim köyün yolu yok
Hökümete uğrayacak kolu yok
Bizim kaygımızın sağı-solu yok
Açlığa bir deva bulacaksan gel
★★★
“Rey” dediniz, “oy” dediniz, “al!” dedik
Yüzyıllardır gözü bağlı yalvardık
Tarla tarla diken yolduk, bel kırdık
Yoksulluğa tırpan çalacaksan gel
★★★
Hiç benzeme sen de önce gelene
Zira karnımız tok bu türlü palavraya
Bir kelamım yok milletini sevene
Yani halka kurban olacaksan gel
★★★
Karaoğlan halkıyla bir arada olur
Haksızın hakkından haklılar gelir
Millet verdiğini geri de alır
Kara bahta ak gün salacaksan gel
(Selda BAĞCAN)
KARAOĞLAN GELİYOR
Şu geçim kederi bağrımızı deliyor
Duyduk duymadık demeyin Karaoğlan geliyor
★★★
Kaç yıllar var sana hasret kaldık
Dermanımız kalmadı badireden bunaldık
★★★
Elde var avuçta yok,
Maaş az,
Boş desen çok.
Halin nedir diyen yok.
★★★
Haydi bastır bastır Karaoğlan bastır
Ak günlere hakikat durmadan bastır
(Rıza KONYALI)
KIBRIS DESTANI
Hele bakın şu yiğidin göğsüne
Zalımdan bir kurşun yemiş geliyor
Albayrak tabutuna sarılmış
“Bu toprak benimdir.” demiş geliyor
Şehit geliyor, aslan geliyor
★★★
Kundakta yavrular canlı yakılmış
Çoluk çocuk hendeklere dökülmüş geliyor
Hamile bayanlara süngü sokulmuş
Kıbrıs’ı bir duman almış geliyor.
★★★
Bir papazın şerri, dünyası sardı.
Akdeniz’i kana, yaktı kavurdu geliyor.
Kurtaran yok mu, şu yavru yurdu?
Bir Mustafa Kemâl doğmuş geliyor.
★★★
Ne hoş yakışmış bayrağın rengi,
Bir vatan uğruna eylemiş cengi geliyor.
Var mı ulan dünyada Mehmet’in dengi?
Mahzuni soyunu övmüş geliyor.
(Mahsuni ŞERİF)
Sözcü
