İçişleri Bakanlığının, Dernekler Kanunu ile ilgili yapılan yeni düzenlemeler hakkında yaptığı yazılı açıklama şöyle:

Değişikliklere neden gereksinim duyuldu?

Düzenleme ile daha tesirli bir kontrolle şeffaflığın sağlanması, vatandaşlarımızın hayır hislerinin suiistimalinin engellenmesi ve sivil toplum kuruluşlarının daha aktif ve daha muteber olması amaçlanmakta; ayrıyeten üyesi olduğumuz ve terörizmin finansmanı ile uğraş konusunda siyasetler geliştiren (Financial Action Task Force-FATF) Mali Hareket Misyon Gücü’nün tavsiyeleri de karşılanmaktadır.

Bu kanun kararları ile yardım toplanması zorlaştırılmakta mıdır?

Hayır. Yardım Toplama Kanunu’nda var olan düzenlemeye ait zorlaştırıcı rastgele bir karar getirilmemiştir. Mevzuatta açıkça karar bulunmayan, berbata kullanımı açık olan ve sıkça başvurulan internet üzerinden müsaadesiz yardım toplanmasının önüne geçilmesine yönelik düzenleme yapılmıştır. Ayrıyeten her türlü müsaadesiz yahut yordamına uygun yapılmayan yardım toplama faaliyetleri ile ilgili idari para cezalarının üst limiti artırılmıştır.

Yurt dışına yapılacak yardımlara ait bir sonlandırma bulunmakta mıdır?

Hayır. Gerçek ve hukukî şahısların yurt dışına yapacakları yardıma ait hiçbir sonlandırma bulunmamaktadır. Yalnızca derneklere yurt dışına yapacakları yardımların ölçüsünü ve gideceği yeri kanunda belirtilen merciye bildirme zaruriliği getirilmektedir.

Derneklere üye olunması konusunda bir sınırlama getirilmiş midir?

Hayır. Yeni düzenleme ile hiçbir sınırlama getirilmemiştir.

Dernek organlarında hangi durumlarda vazife alınamaz?

Terörizmin finansmanı, uyuşturucu ve kara paranın aklanması kabahatlerinden mahkûm olanlar, derneklerin idare ve kontrol heyetinde vazife alamazlar. Bu şahıslar yasaklanmış hakların geri verilmesi (memnu hakların iadesi) durumunda misyon alabilirler.

Derneklerde vazifeden uzaklaştırma hangi durumlarda mümkündür?

a) Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun’da yer alan cürümler,
b) Türk Ceza Kanunu’nda yer alan uyuşturucu yahut uyarıcı husus imal ve ticareti,
c) Türk Ceza Kanunu’nda yer alan hatadan kaynaklanan malvarlığı kıymetlerini aklama cürümlerinden ötürü idare ve kontrol şuralarında vazifeli olanlar ve ilgili işçi hakkında mahkeme tarafından dava açılarak kovuşturma başlatılması halinde, bu şahıslar yahut bu bireylerin misyon yaptığı organlar süreksiz bir önlem olarak İçişleri Bakanı tarafından misyondan uzaklaştırılabilir. Bakan tarafından vazifeden uzaklaştırılanların yerine lakin mahkeme tarafından görevlendirme yapılır.

Evvelki mevzuatta misyondan uzaklaştırma bulunmakta mıydı?

Evet. Kamu faydasına çalışan derneklerin kontrolleri sonucunda mahpus cezası verilmesi gerektiren cürümlerin işlendiğinin tespiti halinde, Dernekler Kanunu’nun 27’nci unsuruna nazaran dernek yöneticileri İçişleri Bakanı tarafından vazifeden uzaklaştırılabilmekteydi.

Derneklerin faaliyetten alıkonulması hangi durumlarda mümkündür?

Üstteki unsurda sayılan nedenlerle uygulanan misyondan uzaklaştırma önleminin kâfi olmaması ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde İçişleri Bakanı, derneği süreksiz olarak faaliyetten alıkoyabilir ve derhal mahkemeye başvurur. Mahkeme 48 saat içinde faaliyetten süreksiz alıkoymaya ait kararını verir.

Evvelki mevzuatta derneklerin faaliyetten alıkonulmasına ait düzenleme bulunmakta mıydı?

Evet. Türk Uygar Kanunu’nun 115. unsuruna istinaden vakıflar, Anayasa’da öngörülen hallerde İçişleri Bakanı tarafından faaliyetten süreksiz olarak alıkonulabilmekteydi. Misal düzenleme dernekler için de yapılmıştır.

Öbür ülkelerin mevzuatında vazifeden alma ve faaliyetten alıkoymaya ait düzenleme bulunmakta mıdır?

Evet. Yurt dışında da benzeri uygulamalar bulunmakta olup örneğin; anayasal sisteme karşı işlenen cürümler ile ırkçılık, ayrımcılık, terör vb. cürümlerinin işlenmesi halinde Almanya’da İçişleri Bakanı, Fransa’da Bakanlar Şurası ve İngiltere’de Hayırseverlik Komitesi tarafından dernekler hakkında faaliyetten men, vazifeden uzaklaştırma ve süreksiz yönetici ataması yapılabilmektedir.

Kontrollerde neden uzman görevlendirilebilmektedir?

Dernek kontrollerinde uzmanlık gerektiren hususlarda durumun tespiti için uzman görevlendirilebilecektir. Bunların kontrol ve karar alma yetkisi bulunmamaktadır.

Derneklerin öteki kamu görevlilerince denetlenmesi yeni bir uygulama mıdır?

Kamu vazifelilerinin mevcut durumda da Vilayet Yönetimi Kanunu’na nazaran dernek kontrolünde görevlendirilmesi mümkündür. Yeni durumda bu konu Dernekler Kanunu’na işlenerek kontrolde misyon alacak kamu vazifelilerinin eğitim, nitelik, bilgi ve hünerlerinin artırılması amaçlanmıştır.

Dernek kontrollerinde doküman ve bilgi istenebilmesine yönelik düzenleme Ferdî Bilgilerin Korunması Kanunu’na muhalif mıdır?

Hayır. Kontrol için elde edilen bilgi ve dokümanların Şahsî Dataların Korunması Kanunu kararlarına uygun bir halde istenmesi ve korunması mecburidir.

Vakıflar, Dernekler Kanunu kapsamına alınmakta mıdır?

Merkezleri yurt içinde bulunan vakıflara ait rastgele bir düzenleme yapılmamıştır. Yalnızca merkezleri yurt dışında bulunan vakıfların Türkiye’deki faaliyetleri kanun kapsamına alınmıştır.

Düzenlemede örgütlenme özgürlüğüne ters bir konu bulunmakta mıdır?

Hayır. Yapılan düzenleme ile ne dernek kurulmasına ne derneklere üye olunmasına ne de derneklerin faaliyetlerine yönelik rastgele bir kısıtlama getirilmemektedir.

Düzenleme, Anayasa’ya ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne uygun mudur?

Düzenleme, Anayasa’nın ‘Dernek Kurma Hürriyeti’ başlıklı 33’üncü unsurunun ‘Dernek kurma hürriyeti lakin, ulusal güvenlik, kamu tertibi, kabahat işlenmesinin önlenmesi, genel sıhhat ve genel ahlâk ile diğerlerinin hürriyetlerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir. Dernekler, fakat, ulusal güvenliğin, kamu sisteminin, hata işlenmesini yahut hatanın devamını önlemenin veyahut yakalamanın gerektirdiği hallerde gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, derneği faaliyetten men ile yetkilendirilebilir.’ Kararı ile Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin ‘Toplantı ve Dernek Kurma Özgürlüğü’ başlıklı 11’inci unsurunda belirtilen ‘Ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu sisteminin sağlanması ve cürüm işlenmesinin önlenmesi, sıhhatin yahut ahlakın yahut oburlarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olanlar dışındaki sınırlamalara tabi tutulamaz’ temellerine muhakkak uygun olarak yapılmıştır. İHA

Sözcü