Menopozun hem fizikî hem ruhsal tesirleri vardır. Ateş basması, gece terlemesi, uyku bozukluğu, saç ve deride değişiklikler, sindirim sistemi sorunları, gerginlik, depresif ruh hali görülebilir. Östrojen seviyesinde azalmayla bilişsel gerileme başlayabilir ve menopozun az bilinen semptomlarından biri olan beyin sisi yahut şuur bulanıklığı meydana gelebilir.
Genel popülasyona nazaran Türk bayanlarının daha erken menopoza girdiğini belirten Dr. Öğr. Üyesi Emine Zeynep Yılmaz, bu devirde dikkat edilmesi gereken konular hakkında bilgiler paylaştı.
YÜZDE 80’İ ATEŞ BASMASI VE GECE TERLEMESİ YAŞIYOR
Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz, dünya genelinde menopoza girme yaşının 48 ila 52 iken Türk bayanlarında ortalama 46 ila 48 yaş ortasında görüldüğünü belirterek “Menopoz periyodu bayanlar için tıpkı bebeklik, ergenlik üzere hayatın doğal bir evresidir ve hastalık olarak görülmemelidir. Bayanların yumurtalıklarında doğuştan var olan yumurta sayısında azalma ve bitmesinin akabinde doğurganlığın sona erdiği bir devirdir. 12 ay boyunca ya da daha fazla mühlet organik bir patolojiye bağlı olmadan adet görülmemesi menopoz olarak tanımlanır. Menopoza hangi yaşta girileceğinin temel belirleyicisi genetiktir. Başka faktörler ortasında ırk, beslenme, sigara ve alkol tüketimi, doğum denetim hapı kullanımı olarak sayılabilir. Bir ailede bayanlar benzeri yaşlarda menopoza girer. Doğurganlık durumu, uzun emzirme periyodu, sistemsiz adet, radyoterapi, kemoterapi ve cerrahi durumlar öteki faktörlerdendir. Dış etkenlerden psikiyatrik travmalar, mahpus hayatı, sarsıntı üzere doğal afetler, göç yaşanması menopozu hızlandırabilir. Bunun yanı sıra kırsal bölgede, soğuk iklimlerde ve ağır şartlarda yaşayan bayanlarda menopoz yaşı daha erkendir.” diye konuştu.
Bir bayanın menopoz periyodunda geçirdiği fizikî değişimleri Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz, şöyle açıkladı: “Menopoz devrinde kanamalar başta sık aralıkla gelse de, sonradan aralıkları uzar. Kanama ölçüsünde artış ya da azalma bireyden şahsa farklılık gösterebilir. Uzun müddetli ve ağır ölçülü kanamalarda kesinlikle doktora başvurmalı. Yeniden de bir bireye menopoz tanısı konulması için bir sene boyunca adet görmemesi gerekir. Bayanların yaklaşık yüzde 80’inde ateş basması ve gece terlemesi görülür. Ateş basmalarını arttıran faktörler; ırk ve genetik faktörler, kafein, sigara, alkol tüketimi, azalmış fizikî aktivite, obezite, sosyo-ekonomik seviye, baharatlı yiyecekler, gerilim ve sıcak ortam olarak sıralanabilir. Ateş basması süreksiz bir süreçtir ve kimi tedbirlerle büsbütün geçmese bile azaltılabilir. Rahat, hava alan kıyafetler giymek, koton kıyafetler ve yatak örtüleri kullanılması, yeme içme nizamı şikayetleri azaltabilir. Bilhassa hastalara tavsiye olarak bir günlük tutularak, ateş basmasının vakti ve tetikleyicileri anlaşılabilir. Böylelikle bu sebeplerden uzak durma ile yahut şikayetlerin başlamasına yakın soğuk bir su içme ve buz uygulaması ile şikayetler azaltılabilir.”
BU SÜREÇ AĞIZ, SİNDİRİM VE KALBİ OLUMSUZ ETKİLEYEBİLİR
Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz, “Östrojen azalmasına bağlı olarak vajinada kuruluk ve idrar yolu enfeksiyonlarına yatkınlıkta artış görülebilir. Tabip tavsiyesi altında kuruluk için östrojen içeren kimi kremler kullanılabilir. Tekrar sistemli cinsel münasebet ile vajinadaki değişimler azaltılabilir. İdrar yolu enfeksiyonu için test yaptırılmalı ve gerekirse antibiyotik kullanılmalıdır. Saç, deri ve ter bezleri ile ilgili birtakım değişiklikler olabilir. Saç derisi incelir ve ciltteki kollajen ölçüsü azalır. Saç teli ölçüsünde da azalma olurken, yara iyileşmeleri gecikir. Su alımının arttırılması ve cildin tertipli nemlendirilmesi yarar sağlar. Ağız ve diş eti hastalıkları menopoz sürecinde artabilir. Sindirim sistemi değişiklikleri olarak kabızlık, basur, reflü ve safra taşlarında artış olabilir. Ayrıyeten kalp hastalıkları ve kemik erimesine de meyil olabilir. Bu üzere durumlarda hormon replasman tedavisi yararlı olabilir. Lakin uzun müddetli hormon replasman tedavisi kullanımının göğüs kanserine yatkınlık ve pıhtılaşma sorunlarına sebep olduğu birtakım çalışmalarda görüldü. Bu nedenle doktora danışılmadan kullanılmamalıdır.” dedi.
DEPRESYON VE UYKU BOZUKLUĞU ORTAYA ÇIKABİLİR
Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz, hastalarda yaygın olarak görülen ruhsal değişimleri ise şu biçimde kıymetlendirdi: “Bu durumlar sonluluk, gerginlik, depresif ruh hali, odaklanamama olarak sıralanabilir. Ruhsal değişimler için antrenman, meditasyon, gerilim faktörlerinden uzaklaşma yararlıdır. Bilhassa sıcak basması yaklaşırken 4 saniye nefes alma, 7 saniye nefesi tutma ve 8 saniyede nefesi verme rahatlamayı sağlar. Bir başka değişimse uyku sistemindedir. Uykuya dalmada zorlanma, ahenge müddetinde kısalma yahut uykuda terleme görülebilir. Tahlili ise akşam yemek porsiyonlarının azaltılması ve ağır yağlı yiyeceklerden uzak durulması, kafeinli içeceklerden uzak durulması, gündüz uykularından kaçınılması, yatmadan evvel ılık bir süt yahut melisa, papatya, pasiflora gibisi bitki çaylarının tüketilmesi, yatak odasının karanlık ve sessiz bir ortam olmasıdır. Gece terlemesi için başucunda buz aküsü bulundurulabilir.”
Bedende görülen tüm tesirlerin yanı sıra birtakım hastalarda beyin ve bilişsel işlevlerde da değişiklik olduğuna dikkati çeken Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz, şu bilgileri verdi: “Östrojen seviyesinde azalmayla bilişsel gerileme başlayabilir ve menopozun az bilinen semptomlarından biri olan beyin sisi yahut şuur bulanıklığı meydana gelir. Hastalardan, bir şey okurken dikkatin kayması ve tekrar başlama, birinin ismini hatırlarken boşluk hissi, bir odaya geldiğinde neden oraya geldiğini unutma üzere şikayetler gelir. Konuşmada akıcılık bozulabilir. Hatta bu süreç nedeniyle birtakım hastalara Alzheimer tanısı bile konulmuştur. Bilişsel işlevlerdeki bu değişim sebebi yalnızca hormon değildir. Uyku sistemi, gece terlemesi, gerilim bu durumu arttırabilir. İyi haber ise bu sürecin uzun vadeli olmadığıdır. Öncelikle şayet kendini rahatsız hissetme, dikkatte dağılma üzere bir durum varsa yavaşlamalı, orta vermeli ve derin bir nefes alınmalıdır. Yeni bir bilgi akışı varsa beyninize sürecin işlemesi için vakit tanıyın. Gerilim idaresi için gevşeme antrenmanları ve meditasyon kullanılabilirsiniz. Fizikî aktivite yalnızca bedeni değil, beyne de yararlıdır. Haftada 3 gün orta dereceli antrenman, öğrenme ve hafıza üzerine olumlu tesirlerde bulunur. Omega 3’ten güçlü besinlerle beslenme (ceviz, semizotu, ıspanak, chia tohumu, somon balığı, keten tohumu), adaçayı, biberiye çayı, reyhan bitkisi, ginkgo biloba içeren destekler kullanılabilir. Unutkanlık için hafıza idmanları, bol tekrarlama yararlı olabilir. Şayet unutkanlık çok ani başladıysa ve halüsinasyonlar, paranoya eşlik ediyorsa yahut yemeği ocakta unutma, otomobil sürme üzere günlük aktiviteleri etkileyecek kadar şiddetliyse kesinlikle tabibe başvurulmalıdır.”
MENOPOZDA TERTİPLİ MUAYENEYİ İHMAL ETMEYİN
Dr. Öğr. Üyesi Emine Zeynep Yılmaz, menopozda jinekolojik muayenenin değerini şu biçimde açıkladı: “Menopoz periyodu şikayetlerinin tabiple paylaşılması ve semptomlardan bahsedilmesi gerekmektedir. Ayrıyeten tertipli olarak jinekolojik muayene ve ultrason, smear test, mamografi, göğüs ultrasonu, tam kan sayımı, tiroid ve karaciğer işlev testlerini içeren sıhhat denetimleri kesinlikle yaptırılmalıdır. Çok ve sık adet görme, ilgi sonrası lekelenme yahut kanaması devam etme durumunda yahut kesilmeyen uzun müddetli adet görülmesi durumlarında kesinlikle jinekolog muayenesi gereklidir.”
Ensonhaber
