Türkiye geniş çapta aşılama çalışmalarına başlıyor. Çin’den gelecek ulusal aşımız CoronaVac ay sonu itibariyle evvel sıhhat çalışanlarına vurulacak. Herkes haliyle ne vakit aşı olacağını merak ediyor. Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca aşı için öncelikli olan kümeleri geçen günlerde yaptığı bir basın toplantısında açıkladı. Plana nazaran önümüzdeki 4-6 ay içerisinde herkesin kademeli olarak aşılanması bekleniyor.

Aşı için öncelikli kümeler şöyle:

• 1. Küme: Sıhhat çalışanları, 65 yaş üstü vatandaşlar ile yaşlı, engelli, müdafaa meskenlerinde kalanlar üzere toplu ve kalabalık yerlerde yaşayan yetişkinler
• 2. Küme: Toplumun işleyişi için gerekli dallarda ve yüksek riskli ortamlarda bulunan ve kritik işlerde çalışan şahıslar, 50 yaş ve üzeri en az bir kronik hastalığı bulunan şahıslar
• 3. Küme: 50 yaş altı en az bir kronik hastalığı bulunan vatandaşlar, genç yetişkinler, birinci iki kümede yer almayan dal ve mesleklerde çalışanlar
• 4. Küme: Birinci üç kümenin dışında kalan tüm bireyler

TÜİK bilgilerine nazaran Türkiye’de 65 yaş üstü kişi sayısı 7 milyon 550 bin 727. Birinci kademede aşılanacak olan sıhhat çalışanları ve 65 yaş üstünün toplam sayısı 8 milyon 600 bin civarında.  Aralık ayında gelmesi planlanan 20 milyon doz aşı Türkiye’ye ulaştığında birinci evre için kâfi sayıda aşıya sahip olduğumuz görülüyor.

Dört kümede belirtilen tüm ögelerin nüfus datalarına net olarak erişemesek de birinci etapta gelmesi planlanan 50 milyon doz aşının birinci iki kümesi aşılayacağı ve üçüncü etabın da bir kısmını aşılamaya yeteceği söylenebilir. 50 milyon dozun Şubat sonuna kadar kademeli olarak gelmesi bekleniyor. Artık sıkıntıyı biraz daha açalım. Örneğin sıhhat çalışanlarının aşılanması neden bu kadar değerli? 

‘SERVİSLERDEKİ YOĞUNLUK AZALACAK’

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. İsmail Balık, sıhhat çalışanlarının bir an evvel aşılanmasının ehemmiyetine dikkat çekiyor. Balık, sıhhat çalışanları aşılandığı vakit Covid servislerindeki yükün de azalacağını söylüyor zira Covid olup konutuna giden bir sıhhat işçisi yüzünden kalan arkadaşları daha fazla mesai yapıyor. Balık, “Şu anki avantajımız aşının bir an evvel gelecek olması. Birinci etapta gelmesi planlanan üç milyon doz, sıhhat çalışanlarının ve sıhhat altyapısının yükünü azaltmak açısından çok yararlı olacaktır. Zira sıhhat çalışanları en fazla hastalığa maruz kalan küme. Esasen aylardır çok ağır bir tempo içinde çalışıyorlar. Çok önemli bir yıpranmışlık kelam konusu. Bir de örneğin 10 kişinin çalıştığı bir takımda iki-üç kişi hastalandığı vakit orada iş yükü daha da artıyor.” tabirlerini kullanıyor.

“Toplu ve kalabalık yerlerde yaşayan yetişkinler sözü kimleri kastediyor olabilir?” diye sorduğumuz İsmail Balık, “Yaşlı bakım konutlarının yanı sıra asker kışlaları ve cezaevleri üzere yerler olabilir” diyor.

TOPLUMUN İŞLEYİŞİ İÇİN GEREKLİ KESİMLER NELER OLACAK?

Aşılama süreciyle ilgili yapılan açıklamada gri kalan alanlardan biri de ikinci etapta tabir edilen ‘toplumun işleyişi için gerekli sektörler’ tabiri. İsmail Balık, bu söz hakkında şöyle diyor: “Polis, asker, banka, PTT ve havaalanı çalışanları üzere ağır kalabalıklara maruz kalan vazifeliler için söylendiğini düşünüyorum. Zira hastalığın yayılmasını engellemek açısından öncelikli sırada yer alıyorlar. Yani hastalığı alma ve bulaştırma riski yüksek olan meslekler. Yarın öbür gün restoranlar yine hizmet vermeye başladığında risklerini azaltmak açısından garsonlar ve restoran çalışanları da şimdiden bu kapsamda kıymetlendirilebilir.”

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. İsmail Balık

‘HANGİ KRONİK HASTALIK?’ PROBLEMİ

Bakan Koca’nın açıklamasında gri kalan alanlardan biri de ‘50 yaş ve üzeri en az bir kronik hastalığı bulunan kişiler’ sözüydü. “Hangi kronik hastalıklar?” diye sorduğumuz İsmail Balık, her kronik hastalığın bu kapsamda değerlendirilemeyeceğini söylüyor.

İsmail Balık’a nazaran denetim altındaki astım, alerji, mide ülseri, kimi guatr ve romatizma üzere kronik rahatsızlıklar bu kapsamda değerlendirilmeyecek. Zira bu hastalıklar corona virüsü için ekstra bir risk oluşturmuyor. Risk oluşturan hastalıklar şöyle:

• Şeker hastalığı
• Kronik akciğer hastalığı
• Hiper tansiyon
• Kalp yetmezliği
• Bağışıklık sistemini bozan hastalıklar
• Çeşitli kanserler

Ayrıyeten bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullananlar ve çok obezler de bu kapsamda kıymetlendirilebilir. Zira fazla kilosu olanların vefat riski de daha fazla gösteriliyor. Prof. Dr. İsmail Balık, 50 yaş üstü şahısların bu hastalıklardan birini taşıması durumunda ikinci basamakta aşı olabileceğini belirtiyor.

Üçüncü evrede 50 yaş altı kronik rahatsızlığı olanlarda da tıpkı durum geçerli. 50 yaş üstü kronik rahatsızlığı bulunanlar ikinci kademede aşı olacakken, 50 yaş altı kronik rahatsızlığı olanların üçüncü kademede aşı olacağı belirtiliyor.

AŞI PRATİĞİ NASIL OLACAK?

Aşı pratiği ile ilgili net bir durum kelam konusu değil lakin bugüne kadar yaşanan gelişmelerden nasıl bir yol izleneceği iddia edilebiliyor. Örneğin Almanya ve İngiltere’de nasıl bir aşılama pratiği uygulanacağı az çok belirli oldu. Almanya’da günde 4 bin bireye aşı yapabilecek havalimanı, konser salonu ve velodrom üzere büyük aşı merkezleri planlanıyor. İngiltere’de ise Ulusal Sıhhat Sistemi (NHS) uyumunda bir planlama yapılıyor. İngiltere sorunu özel aşı klinikleriyle aşmayı hedefliyor. Prof. Dr. İsmail Balık’a Türkiye’de bu türlü prosedürlere gerek yok. Ortadaki farkın sebebi ise bizim CoronaVac aşısını kullanacak olmamız. İsmail Balık ortadaki farkı bakın nasıl anlatıyor?

Sinovac’ın avantajı

“Almanya ve İngiltere’de mRNA aşısı kullanılacak. Bu aşılar -70 üzere derecelerde saklanmak zorunda olduğu için lakin belirli merkezler aracılığıyla beşerler aşılanabilir. Yani bir uç merkeze inançlı bir formda eriştirilip yaptırılabilecek bir aşı değil. Lakin bizim kullanacağımız Çin menşeli Sinovac firmasının yaptığı aşı inaktif aşı. Bu yüz yıllık bir aşı teknolojisi. mRNA aşıları üzere yeni değil. Aile hekimliği merkezleri de dahil olmak üzere ebe, hemşire, eczacı ve tabip üzere rastgele bir sıhhat çalışanı tarafından rahatlıkla yapılacaktır. Zira bu aşı buzdolabı içinde saklanabiliyor ve termoslu çanta ve taşıma kalıplarıyla birkaç saat boyunca rahatlıkla taşınabiliyor.”

‘Çin aşısı’ söylemi yanlış bir algı

“Sinovac’la ilgili ‘Çin aşısı’ söylemi iyi olmadı. Toplum zihnine yerleşmiş ‘kalitesiz Çin malı’ alisini öne çıkardı” diyen Balık, “Bu Çin’in bulduğu bir teknoloji değil ki Çin aşısı diyelim. Bu yüz yıldan beri aşılamada kullanılan bir metottur. Öteki taraftan üretim etabında mRNA aşılarına nazaran çok daha vakit alıcı ve zahmetli bir usuldür. O yüzden Batı dünyası aşı üretiminde yeni teknolojilere daha çok yöneldi. Üstelik bunların maliyeti de daha ucuz. Zira biri el emeği başkası fabrikasyon aşı üzere düşünebiliriz” sözlerini kullandı.

İnaktif aşılarda Çin ve Hindistan üzere büyük iş gücüne ve üretim potansiyeline sahip ülkelerin ön plana çıktığını kaydeden Balık, “Örneğin Türkiye, Küba, İtalya, İspanya yahut Sırbistan üzere ülkeler de bu tip aşıları rahatlıkla üretebilir. Yalnızca Çin’e nazaran biraz daha uzun müddette ve çok daha düşük ölçülerde üretebilirler” görüşünde. Bizim aşımızın da Nisan ayında kitlesel uygulamaya hazır hâle gelebileceğini belirten Balık, şayet bir aksilik olmazsa nisandan sonraki gereksinimimiz için Türkiye’nin ürettiği aşının kullanılabileceğini söylüyor.

‘İki aşı da güvenilir’

Aşılar ortasında yalnızca prosedür farkı olduğunu söyleyen Balık, “iki aşının da güvenlikle ilgili bir badiresi yok” diyerek aşı zıtlığına dikkat çekiyor: “İnsanların gönül rahatlığıyla aşıyı yaptırabilmesi lazım. Aşıdan diğer elimizde bir silah yok. Hastalık o denli ağır seyrediyor ki hastanelerde son derece dramatik bir tablo ile karşı karşıyayız. Kimsenin aşı seçmek üzere bir lüksünün olmaması gerekiyor. Türkiye olarak aşıyı yaygın bir halde yaptırmalıyız. Aşı aykırılığı yapanlara da fırsat vermememiz lazım.

‘SAĞLIK BAKANLIĞI SÜRECİ PLANLIYOR’

Aşıların nerelere ne biçimde iletileceğini Sıhhat Bakanlığı tarafından planlandığını söyleyen İsmail Balık, dağıtımla ilgili verdiği ayrıntılar ise şöyle: “Her vilayetteki İl Sıhhat Müdürlüklerinde Aşı Bağışıklama Üniteleri vardır. Bu üniteler bölgesindeki Aile Hekimliği Merkezlerine dağıtım yapabilir. Aile Hekimliği Merkezlerinin elinde de listeler var. Kendilerine bağlı hasta kümeleri muhakkak. Bunların yaşları, risk kümeleri da aşikâr. Bu yönlendirmeyi bakanlık çok rahatlıkla yapabilir.

Türkiye aşı yapma muvaffakiyetinde yüzde 98’in üzerine çıkmış bir ülke. Münasebetiyle bu tip bir aşıyı çarçabuk yapabiliriz. Geçmişte yapılan çocuk felci, hepatit A üzere aşılar da Sinovac aşısı üretim teknolojisi ile yapılmış aşılardı.”

Sinovac firması tarafından üretilen CoronaVac aşısı. Aralık, Ocak ve Şubat aylarında Türkiye’ye 50 milyon doz gelmesi planlanıyor. | Fotoğraf: Shutterstock

6 AY AYRINTISI

Prof. Dr. İsmail Balık, “Bilgilerimiz ışığında aşı yapılanlarda müdafaa altı ay ila bir yıl sürecek üzere görünüyor” dedi. Yani demek oluyor ki altı ay yahut bir yıl ortadan sonra aşılama bir yahut iki dozla tekrarlanmaya devam edecek. İsmail Balık’ın tabirine nazaran hastalık geçirenlerde de antikorlarda azalma olacağından aşılanmaları benzeri olacak. Aşı olunsa bile önlemin elden bırakılmamasına dair çok kıymetli bir ayrıntı daha var. Prof. Dr. İsmail Balık o ayrıntısı da açıklıyor.

‘Aşı olsak da maske ve toplumsal araya devam’

“Bu müddetlerin ne kadar olacağı daha netleşmedi. Bunlar bir mühlet sonra yavaş yavaş çıkmaya başlayacak. Aşı olanlar da hastalığın ağır geçirilmesi katiyetle önleniyor. Faz 1, Faz 2 ve Faz 3 çalışmalarının ön raporlarında bu görüldü. Lakin aşılananların bir kısmında hastalık olmasa bile bulaştırabilme ihtimalinin olduğuyla ilgili öngörüler var. Bunlarla ilgili bilgiler netleşene kadar aşı yapılmış şahısların de salgın sonuna kadar maske ve uzaklık kuralına dikkat etmeye devam etmeleri gerekiyor.”

‘Aşı reddi başarısızlık getirir’

SÖZCÜ’ye konuşan Prof. Dr. İsmail Balık, “Sayın bakanın açıklamalarından anladığım kadarıyla Şubat sonuna kadar 25 milyon insanın aşılanacağını söyleyebiliriz” diyor ve kelamlarını şöyle noktalıyor: “İlk etapta en değerli şey önümüzdeki üç ay içinde en azından nüfusun yüzde 30 kadarını aşılayabilecek aşı tedarikini yapabilmek. Türkiye bunu başarmış görünüyor. Öteki ülkelerde de yaklaşık olarak bu türlü. Amerika ve İngiltere’de de birinci üç ay içinde nüfusun aşağı üst yüzde 30’unun aşılanabileceği üzere bir amaç var. Şu anki planlamalar şayet aksi bir şey olmazsa bunu başaracağımız tarafında. Natürel umarım aşılama etabında aşı reddi artmaz. Zira ne kadar çok fazla insan aşılanırsa o kadar süratli bir biçimde salgınla baş edebiliriz. Aşı reddi ne kadar çok olursa da bu manadaki başarımız sonlu kalacaktır.”

Sözcü