TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Genel Merkezi, zelzele gerçeğinin topluma ve ilgililere yanlışsız anlatılması, kentler için birer tehlike kaynağı olan fayların pozisyonu ile hangi yerleşim ünitelerini direkt etkilediğini de dikkate alarak, ‘içinden canlı fay geçen’ kentlerle ilgili rapor hazırladı.

Canlı fay çizgileri üzerindeki kentler ortasında yer alan Erzurum’un durumunu da kıymetlendiren Jeoloji Mühendisleri Odası, Erzurum Valiliği, Büyükşehir Belediyesi ile AFAD’a gönderdiği raporunda kimi tavsiyelere de yer verdi.

ERZURUM’DAN GEÇEN FAYLAR

Jeoloji Mühendisleri Odası’nın raporunda, Erzurum vilayet merkezinin içinden ve güneyinden geçen faylar olduğuna dikkat çekilerek, “Bunlardan güneyde yer alan Palandöken Fay Zonu sol yanal atımlı bir fay olup Palandöken dağı boyunca uzanmaktadır. Kuzeyde yer alan Erzurum Fay Zonu ise birbirine paralel çok sayıda faydan oluşur. Kent merkezinin güneydoğusunda Börekli ve Tuzcu mahallelerinden geçen fay kent merkezine doğu uzanır, saha sonra kuzey doğuya yanlışsız devam eder.  Erzurum kent merkezinin yanı sıra evvelden köy statüsünde bulunan 10’u aşkın mahallesi direkt canlı fay sınırları yahut zonları üzerine oturmaktadır” denildi.

‘GEÇMİŞTE BÜYÜK ZELZELELER VAR GELECEKTE DE OLUR’

Erzurum da canlı fay üzerinde yer alan ve sarsıntı tehdidi altında yaşayan bir vilayet olduğuna dikkat çekilen raporda, şu tabirlere yer verildi:

* Mikro bölgeleme çalışmaları ve zelzele senaryoları ile bir bölgede yer yapısı ve sarsıntının yaratması muhtemel yer sarsıntısı belirlenebilir.

* Bir yapı beklenen yer sarsıntısına nazaran ve geçerli en son Bina Sarsıntı Yönetmeliği şartlarına uygun olarak inşa edilirse can kayıplarına yol açmaz.

* Fakat yaşanan zelzelelerde; yapıların etüt ve projelendirme süreçlerindeki kusur yahut eksiklikler, yapı üretimi sırasındaki gereç ve personellik yanılgıları ile kontrolden kaynaklanan zafiyetlerden ötürü çok sayıda yapının ağır hasar gördüğü yahut yıkıldığı görülmektedir.

* Zelzele ziyanların azaltmanın ve sarsıntıya hazır olmanın en değerli ögelerinden biri yapıların mümkün bir sarsıntıya hazır olmasıdır.

* Zelzele belirli büyüklüğü geçtiğinde ise faylar yüzeye ulaşmakta, üzerinde bulunan yapıların yırtılmasına, bir yana yatmasına ya da devrilmesine yol açmakta, böylelikle yapıların çökmesine ya da çok ağır hasar almasına neden olmaktadır.

* Erzurum’un geçmişinde bu büyüklükte sarsıntılar olmuştur, gelecekte de olma mümkünlüğü vardır.

* Sarsıntıdan yüzey faylanması sonucu ziyan görecek yapılar için alınabilecek en temel önlem canlı fayların yerlerinin hassas bir biçimde belirlenmesi, bu faylar üzerindeki alanların vakit içerisinde boşaltılarak yapı ve nüfus yoğunluğunun azaltılması, gelecekte bu alanlar için yapı sınırlaması getirilmesi ve imar planlarının taban şartları ve yüzey faylanması tehlikesine uygun olarak yapılmasıdır.

TAVSİYELER

Jeoloji Mühendisleri Odası, raporunda şu ikazlarda bulundu:

* Erzurum Valiliği yahut Erzurum Büyükşehir Belediyesi tarafından kent ölçeğinde memleketler arası uygulama örnekleri de baz alınarak mikro bölgeleme çalışmalarının yapılması, mikro bölgeleme çalışması yapılmış yerleşim üniteleri var ise bunların yenilenmesi, mikro bölgeleme çalışmaları kapsamında canlı fayların yerinin ve özelliklerinin, farklı disiplinlerden bilgi girişi ile jeoloji mühendisliği araştırmaları temelinde yapılacak paleosismolojik araştırmalarla net olarak belirlenmesi, üstteki çalışma sonuçlarından elde edilecek bilgiler ve başka disiplinlerden (inşaat, mimarlık, kent plancıları vb) edinilecek bilgiler ve başka afet olasılıkları ışığında Zelzele Master Planlarının hazırlanması, zelzele master planı dikkate alınarak kentin gelişim ve yerleşim stratejilerinin belirlenmesi gerekmekte olup bu çerçevede faal fay çizgilerinin etraf nizamı haritalarına işlenmesi ve faal fay zonlarının sakınım bandı içinde kalan alanların 1’inci derece doğal eşik pahalar ortasına alınması ve bina ve bina çeşidi yapılar için sınırlama getirilmesi, nazım ve uygulama imar planlarının etraf nizamı planlarında yapılan bu değişikliklerden sonra gözden geçirilerek, etkin fay sınırlarının sakınım batlarının imar planlarına işlenerek yenilenmesi, gerektiği düşünülmektedir.

DİKİNE DEĞİL YATAY YAPILAŞMA

Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu faylarının birleştiği noktaya yaklaşık 60 kilometre uzaklıkta olan Erzurum’un en ufak hareketlilikten etkilendiğini belirten Jeoloji Mühendisleri Odası Erzurum Temsilcisi Eyüp Tavlaşoğlu, şunları söyledi:

* Jeoloji Mühendisleri Odası, akademisyen ve alanında uzman isimlerle birlikte raporu hazırladı. Erzurum’da taban etüt raporlarının üzerinde dikkatle durulması ve hükümet tarafından fay yasasının bir an evvel çıkarılması lazım.

* Her yapı kontrol firmasında kesinlikle jeoloji mühendisinin bulunması lazım ki taban etüt raporlarının doğruluğu belirlensin ve inşaatın yapıya uygun yapılması kelam konusu olsun.

* Araştırma yapılırken tarihî bir pozisyon incelendi. Bu bölgede daha evvel meydana gelen zelzeleler, mevcut olan fay çizgileri ve kentin yapısı gözden geçirildi. Yerleşim yerleri, yapılacak olan imar çalışmaları incelendi.

* Kentin daha çok güney kısmında, Çat yolu denilen bölgede mevcut faylar var. Bu fayların dikkate alınması gerektiğini ve bölgede yüksek olmamak koşuluyla yatay mimarinin olması gerektiğine yönelik tekliflerde bulunduk” dedi.

SARSINTI MASTER PLANI HAZIRLANMALI

Erzurum Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fayının birleştiği Karlıova bölgesinde kuş uçusu 60 kilometre uzaklıkta bir yerleşim ünitesi olduğunu tabir eden Tavlaşoğlu, şöyle konuştu:

* Merkezde saydığımız bölgelere bağlı olarak birçok fay bulunmaktadır. Bunların bir kısmı meyyit faydır, bir kısmı ise canlı faylardır. Erzurum Ovası alüvyon bir taban üzerine heyetidir.

* Buralardaki en ufak bir sarsıntıyla birlikte sıvılaşma riskinden ötürü bölgemizdeki binalar etkilenmektedir. Bu nedenle bilhassa Erzurum bölgesinde kuzeye gerçek olan bölgede yüksek yapılar yapılmaması ve bir an evvel mikro bölgeleme ve zelzele master planının hazırlanması, buna nazaran yapılaşmaya müsaade verilmesi gerekmektedir.

* Kent merkezi bilhassa eski yapılardan oluşmaktadır. Kentsel dönüşüm konusunda Erzurum Büyükşehir Belediyesi’nin yaptığı çalışmalarla sürat kazanmıştır.

* Bununla birlikte kentsel dönüşüme değer verilmesi gerekmektedir. Zira eski yapılar sarsıntıdan çok daha fazla etkileniyorlar. Çatlaklar ve yıkılmalar oluşuyor. Erzurum tarihinde birçok sarsıntı, yıkım ve mevtle sonuçlanmıştır. (DHA)

Sözcü