Çağın hastalığı unutkanlık yaygın bir sorun. Üstelik yalnızca ileri yaştakileri değil gençlerde de görülü­yor. Öte yandan Co­vid-19’u atlatan kişiler­de de sık ortaya çıkan bir şikayet. Pekala unutkanlık ne vakit süreksiz, ne vakit kalıcıdır? Ortalarında ne üzere farklar var? Bu farkları ayırt etmek mümkün müdür?

Prof. Derya Uludüz

İşte Nöroloji Uzmanı Prof. Derya Uludüz’ün bu sorula­rıma yanıtları…

BİR ÇOK NEDENİ VARDIR

Unutkanlığa neden olabi­lecek birçok faktör vardır. İlaçlar, baş travması, gerilim, anksiyete, depresyon, alkol, B12 vitamini eksikliği, su­suzluk yahut yetersiz çalışan bir tiroid bezi bu meseleye yol açabilir. Lakin bunlar süreksiz unutkanlıklardır. Denetim altına alındıklarında unut­kanlık düzelir. Demans has­talığı yani bunama bilişsel fonksiyonların bozulmasıdır. Hastalıkta geriye dönüş yoktur, hasar kalıcıdır ve daima daha da kötüleşir. Birçok tipi vardır. En sık gö­rülen çeşidi ise Alzheimer’dır.

BU IPUÇLARINA DIKKAT!

Süreksiz unutkanlık ile de­mans unutkanlığı çeşitli ipuçlarıyla ayırt edilebilir. İşte ortadaki farklar…

1- Süreksiz unut­kanlık, her vakit yaptığınız ey­lemleri yap­ma marifetinizi etkilemez. Ara­banın anahtar­larını, toplantı tarihini vs. unutabilir­siniz lakin faturaları nasıl yatıracağınızı, arabayı nasıl süreceğinizi, bulaşıkları na­sıl yıkayacağınızı unutmaz­sınız. Demans ise gündelik marifetlerde önemli sıkıntılara neden olur. Yemek pişirme, paklık yapma, fatura ya­tırma üzere en kolay işleri bile yapmada zorlanırsınız.

2- Süreksiz unutkanlık, karar verme becerile­rinizi, toplumsal normlara uymayı, doğuştan gelen sağduyunuzu ve ömürden edindiğiniz tecrübeleri etkilemez. Yargı ve karar verme yeteneğiniz her za­man olduğu üzeredir. Demans ise hafıza, lisan, muhakeme ve soyut düşünme üzere iki yahut daha fazla entelektüel maharette kalıcı, engelleyici bir düşüşe neden olur.

3- Süreksiz unutkanlıkta isimleri, yerleri, de­tayları kaçırabilseniz de olayları hatırlayabilir ve tanım edebilirsiniz. De­mansta, unutulan durumlar hatırlana­maz yahut açıklana­maz. Kişi, sırf özel olarak soruldu­ğunda bellek sorun­larından şikayet eder ve bellek kaybının fark edilebilir olduğu du­rumları hatırlayamaz.

4- Süreksiz unutkanlıkta daima kullanmadığı­nız yolları hatırlamak için duraklayabilir, şaşıra­bilirsiniz. Demansta, tanıdı­ğınız, daima kullandığınız yerlerde tarafınızı şaşırır­sınız ve etrafta birine sorsa­nız da, GPS kullansanız da yönergeleri takip etmekte ıstırap yaşarsınız.

5- Süreksiz unutkanlıkta hakikat kelimeyi bul­mada zorluk yaşaya­bilir, dilimin ucunda diyebi­lir ancak konuşmada zahmet çekmezsiniz. Demansta, sözler sıklıkla unutulur, yanlış kullanılır yahut ka­rıştırılır. Birebir konuşmada cümleler ve kıssalar tek­rar tekrar anlatılır.

6- Süreksiz unutkanlıkta, hangi gün olduğunu unutur ve daha sonra hatırlayabilirsiniz. Demans­ta tarihin mevsimin yahut yılın bile izi kaybedilebilir.

7- Süreksiz unutkanlıkta vakit zaman çok kul­lanmadığınız, dikkat­sizce yerleştirdiğiniz ya da özel bir yere sakladığınız eş­yaların yerlerini unutabilirsiniz. Demansta, daima kullanılan ya da yıllardır yeri muhakkak olan eşyaları sık sık yan­lış yere yerleş­tirir ve bulamazsınız.

8- Süreksiz unutkanlıkta, kişilik ve ruh hali de­ğişiklikleri pek görül­mez. Demansta, ani ruh hali değişiklikleri olur, depresif ruh hali ve sonluluk yaygınlaşabilir.

9- Süreksiz unutkanlıkta, görme duyunuzda bir kayıp olmaz mesela olağan göz bozuklukları yaşa bağlı katarakt yaşa­sanız da açıklanamayan bir duyu bozukluğu olmaz. Demansta, uzaklık, renk yahut algılama üzere görme becerilerinizde ile ilgili cid­di meseleleriniz olur.

10- Süreksiz unutkanlıkta, bazen işten, aileden ve toplumsal taleplerden bıkarsınız. Demansta, sevdiğiniz hobilere, buluş­malara ayak uyduramazsı­nız. Yaşadığınız değişiklik­ler nedeniyle diğerleriyle vakit geçirmemeye çalışırsınız.

Sözcü