Işıltılı bir hayat, kameraların ilgisi, gittiğin birden fazla yerde hürmet görmek, inanılmaz bir yıllık gelir bunlar bir futbolcunun hayatına baktığında dışarıdan görülenler.

Bütün bu avantajların yanında profesyonel futbol çok sert bir iş. Karşılaşma sporlarının hepsinde olduğu üzere oyuna devam edebilmek için fizikî ve mental olarak daima canlı kalmak gerekiyor.

Futbolcuların en büyük kabusu ise her vakit uzun sakatlıklar oldu. Geçmişte Hollanda futbolunun efsanesi Marco Van Basten, Türkiye’de de Rıdvan Dilmen üzere efsane atletler sakatlıklar sonucu erken yaşta futbolu bırakmak zorunda kaldı. Kimi futbolcular uzun sakatlık periyotlarının akabinde toparlanarak oyunlarına kaldıkları yerden devam edebiliyor (Yusuf Yazıcı, İlkay Gündoğan) lakin bazıları ise çapraz bağ kopması, ayak kırılması üzere büyük sakatlıkların akabinde eski performanslarını yakalayamıyor.

Türk futbolunun son yıllarda yetiştirdiği en büyük yıldızlardan olan Trabzonspor’un dinamosu Abdülkadir Ömür, hafta içi Konyaspor ile yapılan maçın 26’ıncı dakikasında sağ ayağına aldığı bir darbe sonucu yere yığıldı. Ömür’ün 3-4 ay mühlet ile alanlardan uzak kalması bekleniyor. Abdülkadir Ömür mesleği boyunca sakatlıklarla çaba etti.

Ömür, sakatlıklar ve rahatsızlıklardan ötürü Trabzonspor mesleğinde 60 resmi maçı kaçırdı. Fotoğraf: DHA

Bir futbolcu için ağır sakatlık süreci nasıl geçer? Fizikî toplarlanmanın yanında mental olarak nelere dikkat edilmeli. Eski performans nasıl geri kazanılır? Bu sporuların karşılıklarını Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Spor Genetiği Uzmanı Dr. Korkut Ulucan, Spor Psikoloğu Arda Coşkun ve bir devir A Ulusal Futbol ekibinde da vazife yapan Psikolog Prof Dr. Acar Baltaş SÖZCÜ okurları için yanıtladı.

1-Çapraz bağ kopması, ayak kırılması üzere büyük sakatlıklar, sportmen sıhhati için ne söz eder?

Spor Genetiği Uzmanı Dr. Korkut Ulucan: Bunlar atletler için büyük sorun. Çapraz bağ kopmalarında ya da kırıklarda kemiğin nereden ne formda kırıldığı, kaynama müddeti atletin metabolizması ile ilgili. 6-7 ay sürüyor en ufak sakatlıklar. Yani, sakatlanan bir atlet için dönemi kapattı diyebiliriz.

2-Bu sakatlıkları yaşayan atletler iyileştikleri vakit performans kaybı yaşar mı?

Spor Genetiği Uzmanı Dr. Korkut Ulucan: Evet, birtakım sakatlıklardan sonra atletler eski performanslarına dönemiyorlar. Düzgünleşme süreçlerinde atletin yaşı ve beslenmesi de çok değerli. Bilhassa ileri yaşlarda, biyolojik olarak eski metabolizmalarına dönmeleri uzun vakit alıyor.

3-Ağır sakatlık sürecinde sportmen psikolojisi nasıldır?

Spor Psikoloğu Arda Coşkun: Sakatlık süreci atletler için en büyük travmalardan biridir. Bu devirde gelecek korkusu, belirsizliklerle çaba, tekrardan benzeri bir performansla alana dönüş yapamama yahut kadrodaki rolünü kaybetme üzere temel tasalar atletler tarafından ağır bir formda yaşanabilir.

Bu duruma özgüven, motivasyon ve odaklanma kaybı da eklenebilmektedir. Fizikî ağrılarla boğuşan atletler kendilerini bu süreçte ruhsal olarak geliştirmezlerse büyük bir çıkmazın ve depresif bir ruh halinin içinde kalabilirler. Ağır sakatlıklar sonrası tedavi süreci her vakit doğrusal olarak ilerlemez süreç hızlanabilir, geriye gerçek da gidebilir.

Bu süreçteki belirsizlikler ve yanlış yönlendirmeler de atletin alana dönüşünü geciktirebilir. Tıpkı vakitte sakatlık sonrası süreçte atletler için hakikat maksat belirleme de çok zordur. Çoğunlukla sakatlık öncesi periyottaki üzere yalnızca sonuç maksatlarına odaklanma hayal kırıklığını da beraberinde getirebilir.

Fenerbahçe’nin efsane ismi Rıdvan Dilmen 1987-1995 yılları ortasında sarı-lacivert formayı giydi. Dilmen mesleği boyunca pek çok sakatlıkla boğuştu. Fotoğraf: Depo Photos

Psikolog Prof Dr. Acar Baltaş: Şayet grupta işler makus gidiyorsa futbolcu küçük sakatlığını abartır. Kaybedilen maçlardan sonra futbolculardan daha fazla tedavi talebi gelir, ağrılardan çok şikayet edilir. Şayet kadroda işler iyi gidiyorsa, çok değerli değil denilerek ufak ağrılar geçiştirilir. Buradaki problem ağrı toleransı ile ilgili, ‘futbolcular numara yapar’ demek istemiyorum. Tolerans da motivasyon ile ilgilidir. İşler berbat gidiyorsa futbolcular ufak sakatlıklarının ardına saklanırlar.

4-Sporcular mental olarak ağır sakatlıklar ile nasıl uğraş etmelidir?

Spor Psikoloğu Arda Coşkun: Atletin öncelikleri doğrultusunda sürecin planlanması için uzman şahısların yardımını almak koşuldur. Araştırmalar tedavi sürecinde mental dayanak alana sportmenlerin alana daha erken döndüğünü göstermektedir.

Bizler tedavi sürecindeki atletlerle kesinlikle süreç ve performans maksatları çalışması yaparız. Ayrıyeten kullandığımız zihinde canlandırma, nefes-rahatlama antrenmanları ve içses çalışmaları ile atletin fizikî olarak spordan uzakta olsa bile zihinsel formunu müdafaasına yardımcı oluruz.

Psikolog Prof Dr. Acar Baltaş: Kişiliğine nazaran farklı reaksiyonlar gösterebiliyor sportmenler. Spor hayatlarının bittiğini ya da bir daha eskisi üzere olmayacağını düşünebilirler. Kişi, ne kadar kuvvetli ise bu süreçten çıkması da o kadar kolay olur.

25 sene evvel futbolcu sakatlığının geçmesini beklerdi lakin bugün sakatlanmayan her kasını çalıştırma talihi var. Sakatlanmanın yüzde 50’si yani sakatlanmamanın da yüzde 50’si oyuncunun elindedir. Fizikî olarak ne kadar hazırsa, o kadar da güçlüdür ve sakatlanma ihtimali de bir o kadar düşüktür. Birtakım oyuncular ben teknik oyuncuyum koşmam 2 pas atarım derse, daha çok sakatlanıyorlar.

Hollanda Ulusal Takımı’nın unutulmaz oyuncusu Marco Van Basten aldığı darbeler sonucu 31 yaşında futbolu bırakmak zorunda kalmıştı. Fotoğraf: Depo Photos

‘YARDIM ALMAYA HAZIR OLMAK ÖNEMLİ’

Mental yardımı almaya hazır olmak da değerli, erken yaşlardan hazırlığı olanlar için bu yardım pahalıdır. Öbür yardımlar sıkma canını lafından öteye geçemez. Bu futbolcunun pahaları, hayata bakışı, kişiliğinin gücüne bağlı olarak yardım yapılabilir. Bu sakatlığın onun hayatında pahalı olması sağlanabilir. Oyuncu, yaşadığı sakatlığı talihe bile dönüştürebilir mental olarak hazırsa.

Yeniden sakatlanan yabancı oyuncuların ülkelerine gidip tedavi olmaları yerine Türkiye’de kalmaları dönüşlerinde daha çok randıman alabilmeleri ve süreci rahat atlatabilmeleri açısından çok değerli. Zira, kilometrelerce uzakta oyuncunun nasıl bir tedavi aldığına hakim olamaz kulüpler.

5-Sakatlık yaşadıktan sonra karşılaşmalara dönüldüğünde atletlerin tekrar sakatlık yaşama korkusu performanslarını tesirler mi?

Spor Genetiği Uzmanı Dr. Korkut Ulucan: Kulüpler atletlerin bu endişelerini yenmeleri için takım halinde çalışıyor. Spor psikologları ve beslenme uzmanları oluyor sportmenlerin. Ferdî antrenörü olması çok değerli. Büyük atletlere baktığımızda hepsinin kendileri ile özel çalışan diyetisyenleri, fitness hocaları, psikologları var.

Sözcü